Σε μια σημαντική μεταρρύθμιση για τις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης προχωρά το Υπουργείο Εσωτερικών, με στόχο την επίλυση χρόνιων προβλημάτων που υπονομεύουν τη συμμετοχή των πολιτών και επιβαρύνουν τη δημόσια διοίκηση. Σύμφωνα με τον νέο εκλογικό νόμο που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή, οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές θα διεξάγονται πλέον σε έναν μόνο γύρο.

Η πρωτοβουλία αυτή δεν αφορά το εκλογικό σύστημα των εθνικών εκλογών καθώς περιορίζεται αποκλειστικά στο πεδίο της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Γιατί επιλέγεται η αλλαγή; Τα προβλήματα του διπλού γύρου

Η μέχρι σήμερα πρακτική των δύο γύρων έχει προκαλέσει σωρευτικά προβλήματα, όπως η αδυναμία εξυπηρέτησης ετεροδημοτών, καθώς δεν δημιουργούνται ειδικά εκλογικά τμήματα για αυτούς και τα αυξημένα ποσοστά αποχής στον β’ γύρο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το 2023, όταν η συμμετοχή στις δημοτικές κάλπες έπεσε από 52,5% σε 40,7% και στις περιφερειακές ακόμη χαμηλότερα, στο 35,2%. Στην ίδια λογική εντάσσεται και το οικονομικό και διοικητικό κόστος, λόγω της αναστολής λειτουργίας σχολείων, δικαστηρίων και δημοσίων υπηρεσιών για δεύτερη φορά μέσα σε λίγες ημέρες.

Η συμπύκνωση της εκλογικής διαδικασίας σε έναν γύρο στοχεύει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά όλα τα παραπάνω.

Η μεγάλη καινοτομία: Προαιρετική εναλλακτική ψήφος

Το καινοτόμο στοιχείο του νέου συστήματος είναι η εισαγωγή της εναλλακτικής ψήφου. Συγκεκριμένα, οι πολίτες θα συνεχίσουν να επιλέγουν το ψηφοδέλτιο της αρεσκείας τους και να σταυρώνουν συμβούλους ωστόσο στο κάτω μέρος του ψηφοδελτίου, θα δίνεται η δυνατότητα —προαιρετικά— να επιλέγουν έναν εναλλακτικό υποψήφιο δήμαρχο ή περιφερειάρχη από διαφορετικό συνδυασμό.

Η εναλλακτική ψήφος θα λειτουργεί ως «αυτόματος β’ γύρος». Εάν κανένας υποψήφιος συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το απαιτούμενο ποσοστό νίκης (το οποίο αναμένεται να οριστεί μετά από διάλογο, με ενδεχόμενες επιλογές το 42%, 43% ή 50%), τότε οι ψήφοι των αποκλεισμένων συνδυασμών θα κατανέμονται στους δύο πρώτους, με βάση τη συμπληρωματική προτίμηση των ψηφοφόρων.

Νικητής θα αναδεικνύεται όποιος συγκεντρώσει το μεγαλύτερο συνολικό άθροισμα πρώτων και εναλλακτικών ψήφων.

Στόχοι και οφέλη του νέου εκλογικού συστήματος

Με την εφαρμογή του νέου συστήματος εκλογών σε έναν γύρο, η κυβέρνηση στοχεύειθ, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, αφενός να περιορίσει τη φθορά συμμετοχής μεταξύ πρώτου και δεύτερου γύρου και αφετέρου να διευκολύνει τους ετεροδημότες που μέχρι σήμερα δυσκολεύονταν να συμμετέχουν και στους δύο γύρους. Σε δεύτερο επίπεδο επιδιώκει να μειώσει το διοικητικό και οικονομικό κόστος, εξοικονομώντας σημαντικούς δημόσιους πόρους όπως επίσης και να αναβαθμίσει τη θεσμική σοβαρότητα των αυτοδιοικητικών εκλογών, αποφεύγοντας αχρείαστες επαναληπτικές διαδικασίες.

Με τη μείωση της αποχής, την ενίσχυση της συμμετοχής και την εξοικονόμηση πόρων, η νέα διαδικασία υπηρετεί την ανάγκη για μια πιο άμεση, εύρυθμη και αντιπροσωπευτική αυτοδιοίκηση — μία τοπική δημοκρατία που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών της.