Η βία και η παρενόχληση στην εργασία αποτελούν σοβαρά ζητήματα που επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων, καθώς και την παραγωγικότητα και το εργασιακό κλίμα.
Ετήσια αύξηση της τάξης του 39% σημειώνουν οι καταγγελίες περιστατικών βίας και παρενόχλησης στην εργασία, σύμφωνα με τη νέα έκθεση πεπραγμένων του αρμόδιου τμήματος της Επιθεώρησης Εργασίας. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το ποσοστό αύξησης σε βάθος τριετίας (2022-24), φθάνοντας το 110% – από 151 σε 318 καταγγελίες το 2024.
Για άλλη μία χρονιά η μεγάλη πλειοψηφία (88%) των καταγγελιών αφορά σε περιστατικά βίας (λεκτικής, σωματικής) και παρενόχλησης (ηθικής, ψυχολογικής) και το 12% σε σεξουαλική παρενόχληση, υπογραμμίζοντας τη διαχρονική́τάση υποδήλωσης αυτών, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας και της δυσκολίας ως προς την απόδειξή τους. Εντούτοις, εντός του 2024 σημειώθηκε υπερτριπλασιασμός των υποθέσεων σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς από 12 το 2023 έφτασαν τις 38.
Σημαντική αύξηση των καταγγελιών βίας και παρενόχλησης στην εργασία
Όπως τονίζει η Γεωργία Βαζάκη, προϊσταμένη του αυτοτελούς τμήματος της Επιθεώρησης Εργασίας για την παρακολούθηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία: «Πρωταρχικό μέλημα είναι να καταστεί σαφές, στο σύνολο του κόσμου της εργασίας, ότι η ορατότητα ως προς τις ανεπίτρεπτες βίαιες και παρενοχλητικές συμπεριφορές αυξάνεται σταθερά, με την αξιοποίηση του ισχύοντος προστατευτικού πλαισίου, αλλά και μέσω δράσεων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης από όλους τους συναρμόδιους φορείς, προς τους οποίους και απαιτείται να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών. Αποτελεί καθήκον όλων μας η επίτευξη συντονισμένων δράσεων σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς μας, ώστε να μπορέσουμε να διασφαλίσουμε όχι απλά έναν κόσμο εργασίας χωρίς βία και παρενόχληση, αλλά μία ολόκληρη κοινωνία που θα έχει θέσει τα θεμέλια επίδειξης μηδενικής ανοχής σε τέτοιου είδους συμπεριφορές, οι οποίες βάλουν τον πυρήνα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας».
H μεγάλη πλειοψηφία (88%) των καταγγελιών αφορά σε περιστατικά βίας (λεκτικής, σωματικής) και παρενόχλησης (ηθικής, ψυχολογικής)
Η βία και η παρενόχληση στην εργασία μπορούν να εκδηλωθούν με διάφορες μορφές, όπως:
- Σωματική βία: Επιθέσεις, απειλές ή τραυματισμοί.
- Ψυχολογική παρενόχληση: Παρενόχληση, εκφοβισμός (bullying), προσβολές ή υποτίμηση.
- Σεξουαλική παρενόχληση: Ανεπιθύμητες προσεγγίσεις, σχόλια ή πράξεις σεξουαλικού χαρακτήρα.
- Διακρίσεις: Βία ή παρενόχληση που βασίζεται σε φύλο, εθνικότητα, ηλικία κ.λπ.
Στην Ελλάδα, η νομοθεσία (π.χ. ο Νόμος 4808/2021 που ενσωματώνει τη Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας) προβλέπει μέτρα για την πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων. Οι εργοδότες υποχρεούνται να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία των εργαζομένων, ενώ οι εργαζόμενοι μπορούν να απευθυνθούν στην Επιθεώρηση Εργασίας ή σε δικαστικές αρχές αν χρειαστεί.
Συντριπτική πλειοψηφία τα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης
Η συντριπτική πλειοψηφία των καταγγελλόντων-θιγομένων από περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης, στα οποία συμπεριλήφθηκαν το 2024 και καταγγελίες τριών αντρών και ενός διεμφυλικού ατόμου, εξακολουθεί να έχει θηλυκό πρόσημο, καθώς στις 34 από τις 38 σχετικές καταγγελίες θιγόμενες φέρονται γυναίκες.
Όσον αφορά στο φύλο του καταγγελλόμενου, αυτό συνεχίζει να φέρει αντρικό χαρακτήρα, καθώς και στις 38 σχετικές υποθέσεις φέρεται ότι ο δράστης των καταγγελλόμενων συμπεριφορών σεξουαλικής παρενόχλησης ήταν άντρας.
Κοινωνικά στερεότυπα, έλλειψη υποστήριξης, άγνοια ή υποτίμηση του προβλήματος και φόβοι αντιποίνων είναι λόγοι για τους οποίους οι άντρες συνήθως δεν αναφέρουν την όποια παρενόχληση δέχονται.
Στην Ελλάδα, η νομοθεσία προβλέπει μέτρα για την πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων
Οι κλάδοι που πρωταγωνιστούν αρνητικά
Και το 2024 την πρώτη θέση στις καταγγελίες για εν γένει περιστατικά βίας και παρενόχλησης στην εργασία κατείχαν επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους κλάδους του χονδρικού και λιανικού εμπορίου, σε ποσοστό 28%. Ακολούθησαν με 26% αυτές των ξενοδοχείων και της εστίασης, οι οποίες καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό το φάσμα των υπηρεσιών που παρέχονται στον τουρισμό. Έπονται με πολύ μικρότερα ποσοστά οι κλάδοι υγείας, βιομηχανίας τροφίμων, υπηρεσιών φύλαξης, καθαρισμού και άλλοι.
Όσον αφορά στο φύλο των θιγομένων εργαζόμενων, επί του συνόλου των καταγγελιών για το 2024, το 66% ήταν γυναίκες και το 34% άντρες. Αντεστραμμένα συνεχίζουν να εμφανίζονται τα ποσοστά αναφορικά με το φύλο του καταγγελλόμενου προσώπου, όπου την πρώτη θέση κατέχουν οι άντρες, σε ποσοστό 70%.
Το αυξημένο σε ετήσια βάση ποσοστό, εμφάνισης των αντρών ως τα πρόσωπα που προκαλούν παρενοχλητικές συμπεριφορές, υποδηλώνει ότι, σε ορισμένους χώρους εργασίας, συνεχίζουν να αποτελούν εργασιακή πραγματικότητα παραδοσιακές νοοτροπίες περί υπεροχής του αντρικού φύλου.
Επί του συνόλου των καταγγελιών για το 2024, το 66% ήταν γυναίκες και το 34% άντρες
Πιο αναλυτικά, σε σύνολο 318 καταγγελιών το 2024:
- 99 επιλύθηκαν με λήψη των πρόσφορων και ανάλογων μέτρων, κατόπιν των σχετικών συστάσεων συμμόρφωσης στις επιχειρήσεις και σχετική παρακολούθηση ως προς την εφαρμογή αυτών, ήτοι ποσοστό 31%.
- 21 ματαιώθηκαν είτε λόγω μη παράστασης κατά την ορισθείσα συζήτηση των καταγγελλόντων προσώπων, είτε λόγω γραπτής σχετικής ανακλητικής δήλωσης των τελευταίων, ιδίως όταν επήλθε μεταξύ των μερών επίλυση ενόψει και της προγραμματισμένης συζήτησης ενώπιον των υπηρεσιών μας, είτε διότι κατά τη συζήτηση δεν αναλύθηκαν περαιτέρω συγκεκριμένα περιστατικά βίας και παρενόχλησης, ώστε να μπορούν να υπαχθούν στην ειδική διαδικασία του άρθρου 18 του Ν. 4808/2021.
- Σε 124 υποθέσεις (39%) έχει καταγραφεί από τον διεξάγοντα τη διαδικασία Επιθεωρητή Εργασιακών Σχέσεων αιτιολογημένη γνώμη σύστασης προσφυγής στα αρμόδια δικαστήρια. Αφενός εξαιτίας αντικρουόμενων ισχυρισμών επί αμφισβητούμενων πραγματικών και νομικών ζητημάτων, που χρήζουν δικαστικής εκτιμήσεως, αφετέρου επειδή δεν κατέστη εφικτό να αξιοποιηθεί ο δικονομικός κανόνας της αντιστροφής του βάρους απόδειξης, καθότι τα ελλιπή στοιχεία περί των καταγγελλομένων δεν ήταν ικανά να θεμελιώσουν την απαιτούμενη αρχή απόδειξης και έτσι ήταν αναπόφευκτη η σύσταση προσφυγής στα αρμόδια να κρίνουν δικαστήρια. Η δικαστηριακή πρακτική έχει αποδείξει ότι η αιτιολογημένη γνώμη του διεξάγοντος τη διαδικασία Επιθεωρητή Εργασίας, που προκύπτει από την ουσιαστική διερεύνηση της υπόθεσης και τον πληρέστατο σχετικό φάκελο που συνοδεύει αυτήν, αποτελεί βασική πυξίδα και ακρογωνιαίο λίθο και για το διατακτικό της απόφασης του φυσικού δικαστή.
- Σε 31 υποθέσεις επιβλήθηκαν, με βάση το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, κυρώσεις συνολικού ποσού 57.600 ευρώ.
- Ακόμα 43 υποθέσεις, εκ των τελευταίων ημερολογιακά, βρίσκονται σε εξέλιξη.
Να σημειωθεί πως η βία και η παρενόχληση στον εργασιακό χώρο είναι πιο συχνές σε περιβάλλοντα με υψηλό στρες, ανισορροπίες εξουσίας ή έλλειψη πολιτικών προστασίας, σύμφωνα με διεθνείς μελέτες.
