Η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και ο συμβολισμός της 25ης Μαρτίου

Πότε ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση του 1821; Σύμφωνα με όσα μαθαίναμε τις προηγούμενες δεκαετίες, στις 25 Μαρτίου του 1821, από την Αγία Λαύρα Καλαβρύτων.

Σύμφωνα με το κοινώς, πλέον αποδεκτό, αν και η Φιλική Εταιρεία είχε όντως επιλέξει την 25^η Μαρτίου ως ημέρα έναρξης της ελληνικής επανάστασης, μια σειρά από εμπόδια, προδοσίες και απρόοπτα έφερε την έναρξη της ελληνικής επανάστασης λίγες εβδομάδες νωρίτερα.

Η εναρξη τοποθετείται στις 22 Φεβρουαρίου του 1821, όταν ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρος Υψηλάντης και ένοπλες δυνάμεις Ελλήνων από την Οδησσό, τη Μακεδονία, την Πελοπόννησο και άλλες περιοχές ξεκίνησαν τον αγώνα για την ελευθερία στη Μολδοβλαχία, χωρίς όμως η προσάθεια αυτή να έχει ευτυχή κατάληξη.

Είναι, επίσης, κοινώς αποδεκτό, πως την την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, στον σημερινό ελλαδικό χώρο,δεν πρέπει να την αντιμετωπίζουμε σαν μία αυτούσια έκρηξη, αλλά σαν ένα φυτίλι που πυροδοτεί ταυτόχρονα αλλά και αλυσιδωτά δεκάδες εστίες εξέγερσης.

Την 21^η Μαρτίου στα Καλάβρυτα, πέφτει μία από τις πρώτες ντουφεκιές. Στις 22 Μαρτίου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τα άρματα των αγωνιστών στην πλατεία Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα, και στις 23 Μαρτίου απελευθερώνεται από τον Κολοκοτρώνη και τους Μανιάτες επαναστάτες η Καλαμάτα.

Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Λάδι σε μουσαμά. Του Θεόδωρου Βρυζάκη

Στη Μάνη

Κομβικότατο, πάντως, χρονικό σημείο ήταν η 17η Μαρτίου και τόπος η Μάνη.

Γράφει το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», της 28ης Οκτωβρίου του 1930:

«Ο Κολοκοτρώνης με τοn Μούρτζινο και τους άλλους δικούς του αρχίζει, από τη Σκαρδαμούλα, την κίνησι για μια σύσκεψι των προεστών της Μάνης, στις Κιτριές με το Μαυρομιχάλη. Γνωρίζει σ’ όλους τα γραφόμενα του Υψηλάντη. Τονίζει το μεγάλο κίνδυνο να χαθεί ο αγώνας. Θέλει να φέρη τον Πετρόμπεη αντιμέτωπο της κοινής βοής, να τον φιλοτιμήση, να τον παρασύρη. Μερικά περιστατικά έρχονται να τον βοηθήσουν».

Το καθοριστικότερο από αυτά τα «περιστατικά» είναι η άφιξη στις Κιτριές του Γρηγόριου Δικαίου, του Παπαφλέσσα.

«Ενώνοντας την προσπάθειά του με τον Κολοκοτρώνη, ενεργεί τη σύσκεψι των Κιτριών. Χρειάστηκαν πολλές συνεδριάσεις για να καταφέρουν τον Πετρόμπεη. Ούτε ο Κολοκοτρώνης, ούτε ο Αναγνωσταράς, ούτε ο Νικηταράς ήτανε σ’ αυτές της συνεδριάσεις.  Ήταν ξένοι, είχαν καμία θέσι. Ο Δικαίος μόνο παρουσιάστηκε σαν «προσωρινός αντιπρόσωπος του επιτρόπου της Αρχής».

Γρηγόριος Δικαίος, Παπαφλέσσας

Η πειθώ του Παπαφλέσσα

Με την ιδιότητα λοιπόν του απεσταλμένου του επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρου Υψηλάντη, ο Παπαφλέσσας έβαλε όλη του την πειθώ, που σε μεγάλο βαθμό βασιζόταν στην τέχνη της εξαπάτησης, προκειμένου να πείσει τον Μαυρομιχάλη να εγκρίνει την έναρξη της επανάστασης. Για καλή τύχη των Ελλήνων, ο Παπαφλέσσας γνώριζε το «κουμπί» του Μαυρομιχάλη.

Διηγείται ο Αμβρόσιος Φραντζής: «Καθώς ο ίδιος έλεγεν ύστερον, αυτός τον ηπάτησεν, υπισχνούμενος αυτώ ενόρκως πολλάς επισήμους ωφελείας και επί πάσαις αυταίς ότι ο αντιπρόσωπος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας Αλέξανδρος Υψηλάντης θέλει αποκαταστήση τον Μαυρομιχάλην κύριον της Πελοποννήσου».

Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης πείσθηκε.

«Ως της δεκαεπτά Μαρτίου έπρεπε σύμφωνα με της αποφάσεις που επήραν, να ετοιμασθούν και να σηκώσουν τ’ άρματα στη Μάνη. (…) Ο Αναστάσης Μαυρομιχάλης κι ο Πικουλάκης παρουσιάζονται στον καϊμακάμη (σ.σ. της Τριπολιτσάς). Δίνουν υπόσχεση ότι, αν τους αφήση να κατέβουν στη Μάνη, θα μπορέσουν μαζί με τον πατέρα τους να σβύσουν οποιοδήποτε κίνημα παρουσιαζότανε».

Ο καϊμακάμης επιτρέπει μόνο στον Πικουλάκη να φύγει από την Τριπολιτσά, δίνει όμως την άδεια στον Αναστάση Μαυρομιχάλη, γιο του Πετρόμπεη «να πάρη όλα τα γεννήματα και τα λάδια, που ήταν στης δημόσιες αποθήκες, να στρατολογήση και να χτυπήση κάθε αντάρτη».

Έτσι, ο Αναστάσης Μαυρομιχάλης όχι μόνο συγκροτεί στρατό αλλά έχει και την άδεια των Οθωμανών.

Εν τω μεταξύ στην Τσίμοβα, στην πλατεία του χωριού, οι Μανιάτες ορθώνουν το λάβαρο της επανάστασης και ο ιερέας του ναού των Ταξιαρχών ευλογεί τα όπλα των επαναστατών.

«Ορκίζομαι,
εις το όνομα του Παντοδύναμού μας Θεού,
εις το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού
και της Αγίας Τριάδος,
να χύσω και την υστέραν ρανίδα του αίματός μου,
υπέρ πίστεως και Πατρίδος.

»Ορκίζομαι,
να μη βλέψω εις τα όπισθεν
εάν δεν αποδιώξω τον εχθρόν της Πατρίδος
και της Θρησκείας μου.

»Ορκίζομαι, «Ή Ταν ή επί Τας» και «Νίκη ή Θάνατος»
υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».

Γιατί 25η Μαρτίου

Τότε γιατί επιλέξαμε την 25^η Μαρτίου ως ημέρα τιμής της Επανάστασης του 1821; Το ερώτημα αυτό, άλλοτε ως απλή απορία και άλλοτε ως αμφισβήτηση προς το νόημα ύπαρξης της συγκεκριμένης εθνικής εορτής τίθεται συχνά τα τελευταία χρόνια, δημιουργώντας διαφωνίες και πολλές φορές αλληλοκατηγορίες για «εθνικά παραμύθια» από τη μια και «εθνομηδενισμό» από την άλλη.

Όπως όμως πολλές φορές συμβαίνει, η απάντηση και σε αυτό το ερώτημα βρίσκεται στο παρελθόν .

Γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» της 24^ης Μαρτίου 1951:

«Ως ημέρα εορτασμού της εθνικής εορτής ωρίσθη η πρώτη του έτους, γιατί κατά την ημέρα εκείνη του 1822 έγινε η επίσημη ανακήρυξη της ανεξαρτησίας από τους πληρεξούσιους του λαού».

Από το 1823 δηλαδή ως το 1837, δεν υπήρχε για τους Έλληνες η εθνική εορτή της 25^ης Μαρτίου, αλλά της 1^ης Ιανουαρίου.

Το 1838 όμως αυτό άλλαξε. Στις 15 Μαρτίου του έτους εκείνου εκδόθηκε Βασιλικό Διάταγμα σύμφωνα με το οποίο:

«Επί τη προτάσει της ημετέρας επί των εκκλησιαστικών κλπ. Γραμματείας,

Θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25 Μαρτίου, λαμπρά καθ’ εαυτήν εις πάντα Έλληνα δια την κατ’ αυτήν την ημέραν τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος διά την κατ’ αυτήν την ημέραν έναρξιν του υπερ της ανεξαρτησίας αγώνος του ελληνικού έθνους, καθιερούμεν την ημέραν αυτήν εις το διηνεκές ως ημέραν εθνικής εορτής και διατάσσομεν την ημετέραν γραμματείαν να δημοσιεύση και ενεργήση το παρόν Διάταγμα».

Η γερόντισσα

Σύμφωνα μάλιστα με το ίδιο δημοσίευμα των «ΝΕΩΝ», την 25^η Μαρτίου του 1838, στήθηκε στο κέντρο της Αθήνας, από τον κόσμο, χορός. Ξαφνικά εμφανίστηκε μία γερόντισσα, η οποία «με μεγάλη έκπληξη όλων, γυρεύει να σύρη το χορό.

»Κι επειδή έβλεπε πως όλοι την κοίταζαν παράξενα είπε: “Έχω δικαίωμα να σύρω κι εγώ το χορό, γιατί για τη λευτεριά μας έδωσα το μοναχογιό μου και δυο αδέλφια μου” Ήταν η Αθηναία αρχόντισσα Λέκα, που τ’ όνομά της τιμά ένας από τους κεντρικούς δρόμους των Αθηνών».

Όπως εξάλλου γραφεί και ο σπουδαίος Κ.Θ. Δημάρας τον Μάρτιο του 1967 «οι μακρές συζητήσεις για το πότε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλόγησε το λάβαρο, για τα γεγονότα όσα προηγήθηκαν ή ακολούθησαν. Αυτά όλα είναι πολύ χρήσιμα, όπως χρήσιμη είναι κάθε χρονολογική επακρίβωση, αλλά δεν έχουν καμμιά οργανική σχέση  με την εθνική εορτή».

ΠΗΓΗ