Η συζήτηση για τα Δημόσια Ωνάσεια Πρότυπα Σχολεία έρχεται σε μια περίοδο ραγδαίων αλλαγών στο εκπαιδευτικό τοπίο. Τέτοιες είναι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, η είσοδος των funds στην ιδιωτική εκπαίδευση, η εφαρμογή του προγράμματος ΙΒ στα πρότυπα σχολεία, οι προτεινόμενες αλλαγές στον τρόπο εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση, η μετατροπή δημόσιων σχολείων σε «Ωνάσεια» με τη χορηγία του γνωστού ιδρύματος. Το μεγάλο ερώτημα που τίθεται σε σχέση με τις αλλαγές αυτές είναι: θα βοηθήσουν στην κατεύθυνση της βελτίωσης της εκπαίδευσης ή θα ενισχύσουν τις κοινωνικές, τις οικονομικές και τις εκπαιδευτικές ανισότητες;
Συχνά ο δημόσιος διάλογος για ζητήματα Παιδείας είναι φορτισμένος. Αποτελεί, όμως, ανάγκη σε μια χώρα με ένα εκπαιδευτικό σύστημα με συστημικές ασθένειες, με δημόσια σχολεία που έχουν πλείστα όσα λειτουργικά προβλήματα, με εκπαιδευτικούς κακοπληρωμένους και εξαντλημένους, να εκκινήσει επιτέλους ένας σοβαρός, ανοιχτός διάλογος για να πιάσουμε την άκρη του νήματος για να εκφραστούν απόψεις και να κατατεθούν προτάσεις. Είναι ο λόγος που η ΟΙΕΛΕ έχει ζητήσει από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας την έναρξη, μετά από 15 έτη σιωπής, του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία.
Οι θέσεις της Ομοσπονδίας μας για αυτά τα ζητήματα είναι καταγεγραμμένες. Θεωρούμε ότι το εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να βελτιωθεί μέσα από δραστικές αλλαγές που όμως θα διαχέονται ισόποσα σε όλα τα σχολεία για όλα τα παιδιά. Αυτή είναι η στόχευση του σκανδιναβικού συστήματος, ιδίως του φινλανδικού, η φιλοσοφία του οποίου συνοψίζεται στη φράση «όμοιες υπηρεσίες εκπαίδευσης σε κάθε παιδί είτε φοιτά στην πρωτεύουσα είτε στο πιο απομακρυσμένο και δυσπρόσιτο χωριό του Βορρά». Δεχόμαστε ότι δεν αρμόζει η ακινησία σε μια εποχή που οι τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις τρέχουν με αστρονομικές ταχύτητες. Δεν πιστεύουμε όμως ότι οποιαδήποτε κίνηση ή μεταρρύθμιση θα φέρει απαραίτητα θετικά αποτελέσματα. Ένα παράδειγμα είναι το ζήτημα της εφαρμογής του προγράμματος ΙΒ στα Πρότυπα σχολεία. Η Ομοσπονδία μας στην τοποθέτησή της αναφέρει πως ναι μεν το πρόγραμμα ΙΒ είναι ποιοτικό, αλλά το πρόβλημα της εκπαίδευσης δεν θα λυθεί, εάν εφαρμοστεί ένα τέτοιο πρόγραμμα στο 1% μόλις των μαθητών. Αντιθέτως, θα πρέπει να προταθεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ριζικού εκσυγχρονισμού της δευτεροβάθμιας, ιδιαίτερα του Λυκείου που φυτοζωεί. Η ΟΙΕΛΕ έχει προτείνει ένα τέτοιο σύστημα που μάλιστα δανείζεται στοιχεία από πολλά προγράμματα, μεταξύ των οποίων και από το ΙΒ.
Με αυτό το σκεπτικό προσεγγίζουμε και το ζήτημα των Ωνάσειων Πρότυπων Σχολείων. Οι χορηγίες-δωρεές ιδιωτών στη δημόσια εκπαίδευση έχουν βαθιά ιστορικότητα στη χώρα μας. Επιχειρηματίες της ελληνικής διασποράς και του ελληνικού χώρου ενίσχυσαν το ελληνικό κράτος με κύριο σκοπό τη στήριξη και την καλλιέργεια της παιδείας. Η συγκεκριμένη ενέργεια για τη μετατροπή 22 δημόσιων σχολείων σε Πρότυπα, θα αντιμετωπιζόταν με μεγαλύτερη ανοχή από την τοπική κοινωνία και την εκπαιδευτική κοινότητα, εάν οι προτεινόμενες εκπαιδευτικές καινοτομίες αφορούσαν στα παιδιά της γειτονιάς που ήδη φοιτούν ή θα φοιτούσαν στο μέλλον στα σχολεία αυτά. Αν και η πλευρά του ιδρύματος και του Υπουργείου καθησυχάζουν για τη μορφή των εξετάσεων, διαπιστώνουμε με κατάπληξη ότι ήδη φροντιστήρια διαφημίζουν ανερυθρίαστα προετοιμασία για την εισαγωγή στα Ωνάσεια Πρότυπα (χαρακτηριστική η αφίσα των Φροντιστηρίων Παπαδέα που έχει προκαλέσει εύλογη οργή στα κοινωνικά δίκτυα). Από τη στιγμή που εισάγονται εξετάσεις, αυτομάτως παιδιά περιοχών με υψηλά ποσοστά οικονομικής ανέχειας και κοινωνικού αποκλεισμού θα έχουν ελάχιστες πιθανότητες να ανταγωνιστούν παιδιά άλλων περιοχών που έχουν τη δυνατότητα να δώσουν περίπου 3-4000 ευρώ ετησίως (από την Δ’ Δημοτικού πλέον!) για την προετοιμασία εισαγωγής σε ένα Πρότυπο σχολείο. Στην περίπτωση των Ωνάσειων Πρότυπων οι εξετάσεις θα είναι ίσες μεν, αλλά επί εξαιρετικά άνισων υποκειμένων. Ας μην γελιόμαστε. Όποιας μορφής κι αν είναι οι εξετάσεις, όσο εύκολα κι αν είναι τα θέματα, τα παιδιά με ισχυρότερο μορφωτικό/πολιτισμικό κεφάλαιο, τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες υψηλότερου κοινωνικού/οικονομικού status θα έχουν το προβάδισμα εισαγωγής.
Η ΟΙΕΛΕ συμφωνεί ότι θα πρέπει να γίνονται πρόσθετες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις σε ευάλωτες περιοχές. Οι παρεμβάσεις αυτές όμως θα πρέπει να είναι στοχευμένες και να ωφελούνται από αυτές όλες οι μαθήτριες και όλοι οι μαθητές των περιοχών αυτών. Θετική μεν η ενίσχυση του ποσοστού της εντοπιότητας, αλλά το θέμα δεν είναι να βοηθήσουμε ένα μικρό ποσοστό «τυχερών», αλλά να βρούμε τρόπους βελτίωσης της ποιότητας της εκπαίδευσης για όλους. Αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθούν σχολεία και μαθητές πολλών ταχυτήτων.
Θα επαναλάβουμε: είναι αναγκαιότητα ο ανοιχτός, νηφάλιος, δημοκρατικός διάλογος για την Παιδεία, ιδίως σε μια περίοδο μεγάλων αλλαγών. Είναι χρέος της ηγεσίας του Υπουργείου να τον προκαλέσει.
