Τα τελευταία χρόνια, μια ήσυχη αλλά βαθιά αλλαγή λαμβάνει χώρα στο πνευματικό τοπίο των Ηνωμένων Πολιτειών. Χιλιάδες άνθρωποι, κατά κύριο λόγο νέοι άνδρες, αναζητώντας σκοπό και αυθεντικότητα σε έναν ολοένα και πιο αβέβαιο κόσμο, που γίνεται ακόμη πιο«ασαφής» λόγω της woke ατζέντας, ανακαλύπτουν τις αρχαίες και σταθερές παραδόσεις της Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης.

Αυτή η εξέλειξη, η οποία έχει αποκτήσει σημαντική δυναμική από το 2022, είναι κάτι περισσότερο από μια τάση και ίσως έχει ρίζες πολύ βαθιές που οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο με τον οποίο οι δυτικές χριστιανικές εκκλησίες αντιμετώπισαν τον καλπασμό της woke ιδεολογίας.

Η μετά το lockdown εποχή

Το φαινόμενο ξεκίνησε να γίνεται αντιληπτό, αμέσως μετά τη λήξη των Lockdown, καθώς οι ορθόδοξες ενορίες στις Ηνωμένες Πολιτείες, άρχισαν να δέχονται ολοένα και περισσότερους ανθρώπους, που έρχονταν σε αυτές από άλλα δόγματα του Χριστιανισμού ή ακόμη και από τον κόσμο της αθεϊας.

Και μέχρι το τέλος του 2023 είχε αρχίσει να λαμβάνει τέτοιες διαστάσεις, ώστε να γίνει αντικείμενο ρεπορτάζ από μεγάλα μέσα στην Αμερική. Ένα από τα πρώτα σχετικά δημοσιεύματα ήταν αυτό της Wall Street Journal, που έχοντας ως πηγή τον Alexei Kridatch, Εθνικό Συντονιστή για την δεύτερη Απογραφή των Ορθόδοξων Χριστιανικών Εκκλησιών των ΗΠΑ, αναφερόταν σε αυτή.

«Έχουμε όλοι ζήσει έναν κόσμο, όπου το έδαφος κάτω από τα πόδια μας σείεται» είπε τότε ο π. Stephen Mathewes του οποίου η Ορθόδοξη Ενορία βρίσκεται στο Τενεσί των ΗΠΑ. Και συνέχισε σημειώνοντας: «Μακάρι οι άνθρωποι» να θέλουν κάτι που θα αντέξει την δοκιμασία του χρόνου, ό,τι και να γίνει στον κόσμο».

Ακολούθησαν και άλλα σχετικά ρεπορτάζ. Με την New York Post να αναφέρεται στο ίδιο θέμα με τίτλο «Οι νέοι άνδρες αφήνουν τις παραδοσιακές εκκλησίες για τον «αρρενωπό» Ορθόδοξο Χριστιανισμό σε κύματα». Με τον Iερέα Josiah Trenham, της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Αγίου Ανδρέα στο Riverside της Καλιφόρνια να σημειώνει: «Τα τελευταία τέσσερα με πέντε χρόνια υπήρξε μια τεράστια άνοδος. Δεν υπάρχει κανένα σημάδι εξασθένησης (σ.σ. της τάσης). Αν μη τι άλλο, αυξάνεται ακόμα … Συμβαίνει μαζικά σε ανυπολόγιστους αριθμούς σε όλη τη χώρα».

«Η θηλυκοποίηση των μη ορθόδοξων μορφών του χριστιανισμού στην Αμερική βρίσκεται σε υψηλή ταχύτητα εδώ και δεκαετίες», εξηγεί ο Trenham, που συνομιλεί στο παραπάνω βίντεο με τον επίσης Ορθόδοξο Mattieu Pageu, Καναδό συγγραφέα, που συχνά πυκνά εμφανίζεται στις εκδηλώσεις του Jordan Peterson.

Γιατί κυρίως άνδρες;

Για να συμπληρώσει ότι η συντριπτική πλειονότητα των παρευρισκομένων στις δυτικές χριστιανικές εκκλησίες είναι γυναίκες, και πολλές λειτουργίες κυριαρχούνται αντίστοιχα από συναισθηματικά τραγούδια, λικνίσματα, υψωμένα χέρια και μάτια κλειστά σε έκσταση. «Οι άνδρες αισθάνονται πολύ λιγότερο άνετα [σε αυτά τα πλαίσια] και έχουν ψηφίσει με τα πόδια τους (σ.σ. εννοείς φεύγοντας), γι’ αυτό και είναι μειοψηφίες σε αυτές τις μορφές λατρείας», είπε για να συμπληρώσει «Οι μορφές λατρείας μας είναι πολύ παραδοσιακές και πολύ ανδρικές».

Κάτι με το οποίο φαίνεται να συμφώνησε και ο γνωστός ψυχολόγος και ένας από τους πιο δημοφιλείς διανοουμένους της εποχής μας Jordan Peterson που μιλώντας στο ίδιο μέσο σημείωσε πώς έχει και ο ίδιος παρατηρήσει έναν αυξανόμενο αριθμό αγοριών της γενιάς Z, που τείνουν προς την Ορθοδοξία – εν μέρει, θεωρητικά, επειδή η παράδοση την καθιστά αδιαμφισβήτητη. “Σε αντίθεση με μια προτεσταντική λειτουργία, η οποία εξαρτάται πολύ περισσότερο από τον ιεροκήρυκα, δεν μπορείς να ασκήσεις κριτική σε μια ορθόδοξη λειτουργία. Είναι σαν να πηγαίνεις σε ένα μπαλέτο και να λες, ας πούμε, “Τι συμβαίνει εδώ;”. Αυτή είναι μια ηλίθια ερώτηση”, δήλωσε ο Peterson στην Post “[Ένα μπαλέτο είναι] το ίδιο πράγμα με μια ορθόδοξη τελετή. Είναι τελετουργικό. Είναι ένας χορός. Και δεν είναι μόνο οι λέξεις. Είναι στις λέξεις, στην αρχιτεκτονική, στις εικόνες, στην ιστορία. Και εσύ συμμετέχεις σε αυτό”.

Ταξίδι στην Παράδοση

Σύμφωνα με κάποιους, αυτή η τάση ξεκίνησε με ένα έντονο αίσθημα δυσαρέσκειας. Οι εκκλησίες που κάποτε παρακολουθούσαν αυτοί οι νέοι άνθρωποι έχουν υιοθετήσει σύγχρονες τάσεις που μοιάζουν αποσυνδεδεμένες από τις ιερές παραδόσεις που επιθυμούν. Αναζητούν κάτι αμετάβλητο, κάτι που προσφέρει ένα σταθερό θεμέλιο σε έναν μεταβαλλόμενο πολιτισμό. Η Ορθόδοξη Χριστιανοσύνη, με την πλούσια λειτουργική ιστορία και τις ακλόνητες ηθικές διδασκαλίες της, στέκεται ως ένας φάρος σταθερότητας σε όσους αισθάνονται απογοητευμένοι από την υιοθέτηση εκ μέρος των δυτικών δογμάτων των διαφόρων συγχρόνων αφηγημάτων.

Ο ρόλος του διαδικτύου

Εκτός από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστολόγια και διαδικτυακές κοινότητες επιτρέπουν στους ενδιαφερόμενους να συμμετέχουν σε συζητήσεις σχετικά με την Ορθοδοξία, ανατρέποντας το «εμπόδιο» των τεράστιων αποστάσεων που κυριαρχούν στις ΗΠΑ. Αυτή η ψηφιακή έκθεση της Ορθοδοξίας έχει οδηγήσει σε αύξηση της συμμετοχής στις ορθόδοξες εκκλησίες, ιδιαίτερα σε πολιτείες όπως η Φλόριντα, η Γιούτα και το Τέξας.

Χαρακτηριστικό είναι ότι πλέον υπάρχει πληθώρα καναλιών στο Youtube στα οποία Ιερείς τοποθετούνται τόσο για θρησκευτικά όσο και για πολιτιστικά ή ακόμη και πολιτικά ζητήματα. Χαρακτηριστικά τα κανάλια Patristic Nectar και Orthodox Ethos από Ιερείς, οι οποίοι έχουν εκατοντάδες χιλιάδες συνδρομητές.

Το ανδρικό πρότυπο

Πολλοί νέοι άνδρες έλκονται από τη δομημένη φύση της Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης. Σε αντίθεση με άλλα χριστιανικά δόγματα που έχουν υιοθετήσει πιο «ευέλικτες προσεγγίσεις» όσον αφορά στους ρόλους των φύλων, η Ορθοδοξία παρουσιάζει ένα μοντέλο πνευματικού αγώνα και υπευθυνότητας. Η πίστη απαιτεί δέσμευση—μέσα από νηστεία, προσευχή και συμμετοχή στα μυστήρια. Η έννοια της πνευματικής πάλης είναι κεντρική στην Ορθοδοξία και αποτελεί στοιχείο έλξης για όσους αναζητούν βαθύτερο νόημα στη ζωή τους. Πολλοί βλέπουν την εκκλησία ως ένα μέρος όπου μπορούν να αναπτύξουν τη σχέση τους με τον Θεό μέσα από την πειθαρχία και την αυτογνωσία.

Κάτι το οποίο συνάδει με τα πρότυπα της αρρενωπότητας. Αυτό είναι το κεντρικό ζήτημα που πραγματεύεται και το βρετανικό Telegraph σε μια ανάλυση με τίτλο «Οι νέοι, ανύπαντροι άνδρες εγκαταλείπουν τις παραδοσιακές εκκλησίες. Βρήκαν μια πιο “αρρενωπή” εναλλακτική λύση.» χρησιμοποιώντας ως κεντρικό παράδειγμα τον Youtuber και δάσκαλο πολεμικών Τεχνών Manuel Castillo, το κανάλι του οποίου πραγματεύεται σε μεγάλο βαθμό αυτή τη σύνδεση μεταξύ Ορθοδοξίας και Αρρενωπότητας.

Είναι η πρώτη φορά

Το Newsbomb.gr επικοινώνησε με τον Mathew Namee, του Ινστιτούτου Ορθόδοξων Σπουδών στις ΗΠΑ, που διδάσκει την ιστορία της Ορθοδοξίας στις ΗΠΑ, προκειμένου να διαπιστώσει εάν τα όσα λέγονται, είναι αληθή. Και από ό,τι φαίνεται τα επιβεβαιώνει στον μεγαλύτερο βαθμό.

– Τα όσα διαβάσαμε σε διάφορα έντυπα για «ορδές» νέων ανδρών που εντάσσονται σε ορθόδοξες εκκλησίες στις ΗΠΑ, θα λέγατε ότι αυτό είναι αλήθεια ή μια εντυπωσιοθηρική προσέγγιση; Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο αριθμός των ορθοδόξων στις ΗΠΑ;

Το κύμα προσηλυτισμού είναι πραγματικό, αν και δεν περιορίζεται σε νέους άνδρες. Περιλαμβάνει επίσης παντρεμένα ζευγάρια με παιδιά. Ο οργανισμός μας (το Ινστιτούτο Ορθόδοξων Μελετών) διεξήγαγε μια μελέτη σε 20 ορθόδοξες ενορίες των ΗΠΑ το τρίτο τρίμηνο του 2023, την οποία δημοσιεύσαμε το 2024.

Στις ενορίες που μελετήσαμε, υπήρξε μια αύξηση 74% στους ενήλικες προσήλυτους το 2022-23 σε σύγκριση με τα καθιερωμένα πρότυπα του 2013-21. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε πράγματι στους ανύπαντρους άνδρες, αν και υπήρξαν επίσης μεγάλες αυξήσεις στους παντρεμένους άνδρες και στις παντρεμένες γυναίκες. Το μόνο δημογραφικό στοιχείο που δεν είδε αύξηση ήταν οι ανύπαντρες γυναίκες, οι οποίες δεν είχαν καμία σημαντική μεταβολή. Μπορείτε να βρείτε πολλές λεπτομέρειες στην έκθεση εδώ.

Στη συνέχεια, το φθινόπωρο του 2024, πραγματοποιήσαμε μια έρευνα σε περίπου 70 ιερείς ενοριών. Μία από τις ερωτήσεις που τους κάναμε ήταν αν βίωσαν μεγάλη ροή προσηλύτων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2024. Τα 2/3 των ερωτηθέντων κληρικών δήλωσαν ότι είχαν, πράγματι, βιώσει μια τέτοια «πλημμύρα». Αυτό υποδηλώνει ότι το κύμα δεν έχει σταματήσει. Όσον αφορά τον συνολικό αριθμό των Ορθοδόξων στην Αμερική, η εκτίμησή μου (μέχρι το 2022) είναι 1,64 εκατομμύρια. 

– Δεδομένου ότι το κύριο ενδιαφέρον σας είναι η εκκλησιαστική ιστορία, συμβαίνει αυτό το φαινόμενο για πρώτη φορά;

Κατά τη γνώμη μου, αυτό το «οργανικό» κύμα είναι μοναδικό. Είχαμε μεγάλες εισροές προσήλυτων στο παρελθόν, όπως η μεταστροφή της «Ευαγγελικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» το 1987. Υποψιάζομαι ότι η κλίμακα του σημερινού μας κύματος, και το γεγονός ότι δεν είναι αποτέλεσμα μαζικής ομαδικής μεταστροφής, το καθιστά ασυνήθιστο.

– Θα το αποδίδατε αυτό στην έκθεση που αποκτά η Ορθοδοξία μέσω των νέων μέσων ενημέρωσης, όπως το youtube, ή στην απομάκρυνση των νέων ανδρών από τις προτεσταντικές εκκλησίες στις ΗΠΑ;

Το YouTube είναι σίγουρα ένας παράγοντας, καθώς επιτρέπει στους ανθρώπους να μάθουν για την Ορθοδοξία από μόνοι τους με έναν τρόπο που δεν ήταν πραγματικά δυνατός στις προηγούμενες γενιές. Αυτό μπορεί να είναι επικίνδυνο, φυσικά. Δεν είμαι όμως σίγουρος κατά πόσο το όλο αφήγημα περί «ανδρισμού» στέκει στην πραγματικότητα.

Γενικά, νομίζω ότι πολλοί Αμερικανοί αναζητούν κάτι σταθερό και παραδοσιακό μπροστά σε τόσες γρήγορες, αποπροσανατολιστικές αλλαγές (το κίνημα των ΛΟΑΤΚΙ είναι ένα προφανές παράδειγμα). Η αίσθησή μου είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους έρχονται στην Ορθοδοξία επειδή αναζητούν την αλήθεια, την παράδοση και μια σταθερή βάση σε έναν αβέβαιο κόσμο. Σίγουρα, κάποιοι άνθρωποι φεύγουν από κάτι που δεν τους αρέσει, αλλά νομίζω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τρέχουν προς την Ορθοδοξία επειδή θέλουν να γνωρίσουν την πληρότητα του Χριστιανισμού.