Το Ai-Da, ένα ρομπότ που λειτουργεί με τεχνητή νοημοσύνη, δημιούργησε τον πρώτο πίνακα που πουλήθηκε ποτέ σε δημοπρασία για μεγάλο χρηματικό ποσό, εγείροντας σημαντικά ερωτήματα για το μέλλον της Τέχνης
Λίγο καιρό πριν, οι New York Times, η Guardian και άλλες εφημερίδες και μέσα παγκοσμίως σχολίαζαν με θέρμη κάτι πρωτάκουστο: την είσοδο ενός πίνακα φτιαγμένου με ΑΙ πρόγραμμα στο MOMA, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης. Ο πίνακας ανήκε στον Refik Anadol, έναν καλλιτέχνη που χρησιμοποίησε την τεχνητή νοημοσύνη και χιλιάδες άλλους πρωτότυπους πίνακες που είχε στην διάθεσή του το μουσείο, για να φτιάξει ένα έργο, μνεία στα 200 χρόνια του ιδρύματος. Ο ΑΙ πίνακας εκτέθηκε εκεί και έγινε το έναυσμα για μια μεγάλη συζήτηση που πλανιόταν καιρό στον αέρα και αφορούσε το μέλλον της τέχνης στην εποχή της επικράτησης των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων και εργαλείων.
Υπήρξαν δεκάδες σχόλια και αντιδράσεις που ποίκιλαν από το ότι αυτό είναι η αρχή του τέλους, έως ότι στο άμεσο μέλλον οι άνθρωποι – και ειδικά οι καλλιτέχνες – θα αντικατασταθούν πλήρως από τα ρομπότ. Κοιτάζοντας λοιπόν το τελευταίο δημιουργικό επίτευγμα της τεχνητής νοημοσύνης, δηλαδή τον πίνακα «A.I. God. Portrait of Alan Turing», σίγουρα κανείς έρχεται πιο κοντά στο να επαληθεύσει μέσα του τις παραπάνω ανησυχίες, μιας και αυτή την φορά δεν είναι μόνο το έργο φτιαγμένο από κώδικα, αλλά και ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
Πρόκειται για το ρομπότ Αi- Da, το οποίο δημιούργησε ένα πορτραίτο του γνωστού Βρετανού μαθηματικού και επιστήμονα Άλαν Τούρινγκ – ο οποίος θεωρείται ένας από τους πατέρες της τεχνητής νοημοσύνης. «Και που είναι το παράξενο με αυτό;», θα σκεφτεί κανείς, ειδικά τώρα που ζούμε σε μια εποχή με δεκάδες προγράμματα ΑΙ που δημιουργούν τέχνη, μουσική και εικόνες. Στην συγκεκριμένη περίπτωση όχι μόνο ο ΑΙ – ζωγράφος είναι μια ανθρωποειδής μηχανή με κοντό, καρέ κούρεμα και μοντέρνα σαλοπέτα, αλλά και το έργο του πουλήθηκε σαν άλλος αυθεντικός Basquiat ή Hockney, σε δημοπρασία από τον οίκο Sotheby’s, για 1,1 εκατομμύρια δολάρια. Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή στη διασταύρωση της τεχνολογίας, της δημιουργικότητας και της παραδοσιακής καλλιτεχνικής σκηνής, αμφισβητώντας τις συμβατικές ιδέες για το τι μπορεί να είναι η τέχνη και ποιος -ή τι- μπορεί τελικά να τη δημιουργήσει.
Ρομποτική Αναγέννηση
Η Ai-Da είναι κάτι περισσότερο από μια απλή μηχανή- είναι μια εξαιρετικά εξελιγμένη καλλιτέχνης με τεχνητή νοημοσύνη, εξοπλισμένη με προηγμένη ρομποτική και αλγορίθμους που της επιτρέπουν να μιμείται τη δημιουργικότητα που μοιάζει με την ανθρώπινη. Πνευματικό παιδί του Aidan Meller, ενός πρώην γκαλερίστα που ζει έξω από την Οξφόρδη της Αγγλίας, η Ai-Da, που πήρε το όνομά της από την Ada Lovelace, τη μαθηματικό του 19ου αιώνα που συχνά αποδίδεται ως η πρώτη προγραμματίστρια υπολογιστών, συνδυάζει τη μηχανική μάθηση, την όραση υπολογιστών και την τεχνολογία ρομποτικών βραχιόνων για να δημιουργήσει τα έργα τέχνης της.
Η δημιουργική της διαδικασία ξεκινά με τις κάμερές της να σαρώνουν ένα θέμα ή μια σκηνή. Τα οπτικά δεδομένα που συλλέγονται επεξεργάζονται μέσω αλγορίθμων που αναλύουν σχήματα, χρώματα και συνθέσεις, παράγοντας μια ψηφιακή ερμηνεία της εικόνας. Ο προγραμματισμός της Ai-Da περιλαμβάνει μοντέλα βαθιάς μάθησης που εκπαιδεύονται σε χιλιάδες έργα τέχνης, επιτρέποντάς της να μιμείται διάφορα στυλ. Μόλις αυτά τα δεδομένα επεξεργαστούν, ο ρομποτικός της βραχίονας κινείται πάνω σε έναν καμβά για να αποδώσει το έργο, εφαρμόζοντας πινελιές με ακρίβεια που παραπέμπει στην ανθρώπινη καλλιτεχνία.
Αυτό που κάνει την Ai-Da να ξεχωρίζει ωστόσο, είναι η ικανότητά της να καινοτομεί πέρα από τις προγραμματισμένες οδηγίες. Οι αλγόριθμοι που είναι ενσωματωμένοι στο σύστημά της δεν αναπαράγουν απλώς τις υπάρχουσες τεχνοτροπίες- έχουν σχεδιαστεί για να παράγουν μοναδικά, πρωτότυπα έργα που φέρουν μια επίφαση αυθορμητισμού και αφηρημένης ερμηνείας, θολώνοντας τα όρια μεταξύ της απλής αντιγραφής και της γνήσιας δημιουργικότητας.
ΑΙ του ενός εκατομμυρίου
Η πώληση του πίνακα του Ai-Da για 1,1 εκατομμύρια δολάρια δεν αποτελεί απλώς ένα ορόσημο για την τεχνολογία AI, αλλά ένα σημείο καμπής για τη βιομηχανία της τέχνης. Η τιμή αυτή σηματοδοτεί ότι οι συλλέκτες και ο ευρύτερος κόσμος της τέχνης αναγνωρίζουν την αξία ενός μέσου που αμφισβητεί την ουσία της ίδιας της τέχνης. Ιστορικά, η τέχνη έχει θεωρηθεί ως μια μοναδικά ανθρώπινη προσπάθεια, η οποία ενσωματώνει συναισθήματα, προσωπικές εμπειρίες και σκοπιμότητα. Η εμφάνιση της τέχνης που καθοδηγείται από την τεχνητή νοημοσύνη επιβάλλει την επανεκτίμηση αυτών των εννοιών.
Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη στερείται αληθινής δημιουργικότητας ή συναισθηματικού βάθους, θεωρώντας το έργο της ως προϊόν πολύπλοκου προγραμματισμού και όχι ως γνήσια καλλιτεχνική διορατικότητα. Ωστόσο, οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι η ΤΝ μπορεί να αντανακλά σύγχρονα θέματα, όπως η σχέση μας με την τεχνολογία, καθιστώντας την μια νέα σημαντική φωνή στη σύγχρονη τέχνη. Τα έργα του Ai-Da, με τον ιδιαίτερο συνδυασμό λογικής και απρόβλεπτου, εισάγουν φιλοσοφικά ερωτήματα όπως: «Μπορούν οι μηχανές να έχουν καλλιτεχνική πρόθεση;» ή «Ποιος είναι ο ρόλος των ανθρώπινων δημιουργών στη συνεργασία με την τεχνητή νοημοσύνη;»
Το μέλλον της τέχνης: Συνεργασία ή ανταγωνισμός;
Η πώληση των 1,1 εκατομμυρίων δολαρίων αναδεικνύει μια πιθανή στροφή προς τη συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και μηχανών στους δημιουργικούς τομείς. Ενώ ορισμένοι φοβούνται ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αντικαταστήσει τους ανθρώπινους καλλιτέχνες, άλλοι τη βλέπουν ως εργαλείο για τη διεύρυνση των ορίων της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Οι καλλιτέχνες θα μπορούσαν να ενσωματώσουν τις δυνατότητες της ΤΝ για να αναπτύξουν νέες τεχνικές και προοπτικές, χρησιμοποιώντας την ως συνεργάτη και όχι ως ανταγωνιστή.
Οι σχολές και τα εργαστήρια τέχνης έχουν ήδη αρχίσει να ενσωματώνουν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για να διδάξουν στις νέες γενιές καλλιτεχνών τη συμβίωση μεταξύ τεχνολογίας και δημιουργικότητας. Το ερώτημα λοιπόν ίσως να μην είναι το αν η τεχνητή νοημοσύνη θα αντικαταστήσει τους ανθρώπινους καλλιτέχνες, αλλά πώς μπορούν να συνεργαστούν για να διευρύνουν τα όρια του εφικτού στην τέχνη. Φαίνεται πως αυτό που πέτυχε το Ai-Da είναι να μας καλέσει όλους να επανεξετάσουμε τι σημαίνει να είσαι καλλιτέχνης και πώς η τέχνη αντανακλά το διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο της ανθρώπινης εφευρετικότητας και της τεχνολογικής υπεροχής.
