Υψόμετρο: 550. Φύση: Εξαίσια. Αρχιτεκτονική: Αξιοθαύμαστη. Θέα: στη θάλασσα και στα γύρω δάση. Απόσταση: 7 χιλιόμετρα από τον Άη – Γιάννη, 12,2 από το χιονοδρομικό κέντρο του Πηλίου και 12 από τη Ζαγορά.
Ο Κισσός, δεν συγκαταλέγεται στα διάσημα χωριά του βουνού. Για τους γνώστες, ωστόσο, είναι από τα ωραιότερα. Κτισμένο μέσα σε δάση με καστανιές, οξιές, μηλιές, πλατάνια, με σπίτια χαρακτηριστικής πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής, παλιά καλντερίμια, άφθονα νερά κι ένα σπουδαίο μνημείο στην κεντρική πλατεία: την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας.
Πρώτη γνωριμία με το χωριό
Ο ήχος των αυτοκινήτων σπάνια φθάνει μέχρι εδώ. Ξυπνάς στον πέτρινο ξενώνα σου, τρως υγιεινό πρωϊνό, βγαίνεις έξω, ανασαίνεις, απολαμβάνεις τον ήχο του τρεχούμενου νερού από τους χειμάρρους που διασχίζουν τον Κισσό. Κυλάει αέναα και στην κεντρική κρήνη του 1937, πλάι στην οποία καταλήγει το μονοπάτι που έρχεται από τα Χάνια. Στήνεις αυτί για να ακούσεις το θρόισμα των φύλλων από τον αέρα που περνάει ανάμεσα στα φυλλώματα από τους ίταμους και τις φιλύρες που υψώνονται μαζί με τα πλατάνια πλάι στο καμπαναριό της Αγίας Μαρίνας.
«Καλημέρες» ανταλλάσσονται, περιλαμβάνουν κι εσένα, καθώς κοντοστέκεσαι και παρακολουθείς τους ντόπιους να ακολουθούν τις ρουτίνες της καθημερινότητάς τους μπαινοβγαίνοντας στα λίγα μαγαζιά του χωριού, στα σπίτια, στα ταβερνάκια. Ύστερα ξεκινάς τις βόλτες στο δίκτυο των καλντεριμιών κι αφήνεσαι να θαυμάσεις τα σπουδαία έργα των ανθρώπων και τον πολύχρωμο καμβά της πλούσιας φύσης του Πηλίου.
Ο «Κ’σος» και η μακραίωνη ιστορία του
Οι ρίζες του Κισσού φθάνουν πολύ βαθιά στην ιστορία. Αρχαιολόγοι έχουν βρει ερείπια αρχαίου φρουρίου στην περιοχή, ενώ κάτοικοι έχουν ανακαλύψει αρχαίους τάφους με νομίσματα που δείχνουν ότι ο οικισμός άκμασε στη ρωμαϊκή περίοδο. Επί τουρκοκρατίας ήταν βακούφι που υπαγόταν στην εξουσία του Βοεβόδα της Αργαλαστής. Οι κάτοικοι του χωριού το λένε ακόμη «Κ’ σο» -όνομα που θα δείτε και στην ταμπέλα που υποδέχεται τους επισκέπτες στην είσοδό του. Δεν προέρχεται, ωστόσο, από το αναρριχώμενο φυτό. Σύμφωνα με τον Γιάννη Κορδάτο, είναι παράφραση της λέξης «χρυσός». Ίσως επειδή στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο Κισσός ήταν ένα πολύ αναπτυγμένο κεφαλοχώρι.
Μπορεί να μοιάζει δύσκολο να το φανταστείτε σήμερα, ωστόσο στην τοποθεσία που τη λένε Τούρνη υπήρχε βιοτεχνία με πολλούς εργάτες. Εκεί επεξεργάζονταν με ειδικούς τόρνους το ξύλο της καστανιάς για να φτιάξουν τα γνωστά πηλιορείτικα πινάκια (πιάτα) που πουλούσαν στις αγορές του εξωτερικού. Στον Κισσό άκμασε η μεταξοκαλλιέργεια, όπως και η βιοτεχνία κατασκευής σκουτιών (ή αλατζάδων), που ήταν βαμβακομάλλινα υφάσματα, φτιαγμένα από τραγόμαλλο. Οι κάτοικοι ήταν επίσης πολύ ικανοί ναυτικοί και η σκάλα τους ήταν ο Άη -Γιάννης.
Η Αγία Μαρίνα, ένα σπουδαίο εκκλησιαστικό μνημείο του Πηλίου
Η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας είναι μια απόδειξη της αλλοτινής ακμής του Κισσού, και υψώνεται στην πλακόστρωτη κεντρική πλατεία. Η τρίκλιτη τρισυπόστατη βασιλική είναι ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά εκκλησιαστικά μνημεία του Πηλίου και χάρη στη φήμη της είναι πολλοί εκείνοι που φθάνουν ως τον Κισσό για να τη θαυμάσουν. Ανακαινίστηκε ριζικά το 1745 και το 1864, χάρη σε συνεισφορές ξενιτεμένων κατοίκων του Κισσού -όπως συνέβαινε τότε σε πολλά χωριά του βουνού κι έτσι φτιάχτηκαν δημόσια κτίρια και σπουδαίες σχολές που συνέβαλλαν στη μόρφωση των παιδιών και την ανάπτυξη του πολιτισμού. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα η Αγία Μαρίνα απέκτησε έναν από τους θησαυρούς της: το ωραιότερο τέμπλο στο Πήλιο. Είναι μορφής μπαρόκ, φτιαγμένο από φλαμουριά και επιχρυσώθηκε το 1793. Απεικονίζει φυτά και ζώα και το έκαναν διάτρητο ώστε το φως να διαχέεται σε δέσμες. Επάνω από την Ωραία Πύλη υπάρχει μια μορφή που κατ’ άλλους είναι ο Νώε, ενώ άλλοι λένε πως είναι ο Ιεσσαί.
Η εκκλησία δεν ξεχωρίζει μόνο χάρη στο τέμπλο και την αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική της. Τη διακρίνει και ο πλούσιος εσωτερικός διάκοσμος, με τοιχογραφίες που φέρουν την υπογραφή του λαϊκού ζωγράφου Κωνσταντή Παγώνη του Χιοναδίτη. Ολοκληρώθηκαν το 1802, έχουν διδακτικό χαρακτήρα και είναι εμπνευσμένες από την Αποκάλυψη, την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Τα θέματα είναι «τολμηρά» και η τεχνοτροπία ενδιαφέρουσα. Αξίζει να προσέξετε και τις βυζαντινής τεχνοτροπίας εικόνες του Χριστού, του Αγίου Νικολάου και του Ιωάννη του Προδρόμου. Το 1864 ο ναός απέκτησε και μια πολύ ωραία αγία τράπεζα. Γιορτάζει στις 17 Ιουλίου με πανηγύρι. Λίγο ψηλότερα στο χωριό κτίστηκε τον 17ο αιώνα η μονή του Αγίου Ευσταθίου, που ανακαινίστηκε το 1802, αλλά σήμερα έχει απομείνει μόνο το καθολικό της. Άλλες εκκλησίες είναι ο Προφήτης Ηλίας και η Αγία Παρασκευή.
Ο Ρήγας Φεραίος πέρασε από εδώ;
Σύμφωνα με μια τοπική παράδοση, στον Κισσό δίδαξε ο Ρήγας Βελεστινλής, όταν αποφοίτησε από το περίφημο Ελληνομουσείο της Ζαγοράς, περίπου το 1775. Δίδαξε, όπως λέγεται, για δυο χρόνια στο λεγόμενο σχολείο των «κοινών γραμμάτων» που βρισκόταν στην άκρη της πλατείας του Κισσού και στη συνέχεια ξενιτεύτηκε στη Μολδοβλαχία. Ισχύει ή όχι, οι κάτοικοι έφτιαξαν την προτομή του μπροστά στην Αγία Μαρίνα με τη σχετική επιγραφή.
Στα μονοπάτια του Κισσού
Όποια εποχή κι αν έρθετε, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλο το Πήλιο, μόνο περπατώντας θα γνωρίσετε τη μοναδική φύση του. Πολύ όμορφο είναι το παλιό μονοπάτι προς το Μούρεσι και τον Άη – Γιάννη, που ξεκινάει από την Αγία Μαρίνα. Θα κατευθυνθείτε προς την κάτω γειτονιά του Κισσού, τη Μπαρούτσα. Περνώντας ανάμεσα σε μηλιές και καστανιές το μονοπάτι φτάνει στην άσφαλτο, συνεχίζει απέναντι και κατηφορίζει ανάμεσα στα σπίτια του οικισμού περνώντας από το ναό του Αγίου Κωνσταντίνου, που τον διακρίνει ένα χαρακτηριστικό λαϊκότροπο τέμπλο.
Συνεχίζοντας στον τσιμεντόδρομο στην πρώτη διακλάδωση πηγαίνετε δεξιά και προχωράτε μέχρι να βρείτε το μονοπάτι στα δεξιά σας (υπάρχει πινακίδα). Οδηγεί στο εντυπωσιακό Κισσιώτικο ρέμα, το πιο ωραίο σημείο της διαδρομής. Ανηφορίζετε μέσα στη ρεματιά, μέχρι να συναντήσετε χωματόδρομο. Στρίβετε αριστερά, τον ακολουθείτε για λίγο και στα δεξιά σας βρίσκετε το απότομα ανηφορικό μονοπάτι που εξελίσσεται σε καλοδιατηρημένο καλντερίμι. Με μικρή διακοπή από χωματόδρομο, καταλήγει στην άσφαλτο στα πρώτα σπίτια του χωριού Μούρεσι. Ακολουθείτε τον κεντρικό δρόμο και στα 500 μέτρα βρίσκετε αριστερά σας έναν τσιμεντόδρομο: κατηφορίζει ανάμεσα σε σπίτια, διασχίζει το χωριό και καταλήγει στην πλατεία Κωνσταντή Ρέτσου, όπου βρίσκεται ο ναός της Αγίας Τριάδας. Από εδώ μπορείτε να πάτε στην φημισμένη παραλία του Άη – Γιάννη σε περίπου 1 ώρα (υπάρχει σήμανση).
