Ο Οκτώβριος σαλπίζει το μήνυμα «Γνώρισε τον μαστό σου και αγάπησε τον εαυτό σου». Περίπου πέντε χιλιάδες γυναίκες νοσούν κάθε χρόνο στη χώρα μας από καρκίνο του μαστού. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις γυναίκες που γεννιούνται σήμερα, μία στις εννέα θα νοσήσει κάποια στιγμή στη ζωή της. Ωστόσο, χάρη στις προληπτικές εξετάσεις, κερδήθηκαν πολλοί αγώνες ενάντια στον καρκίνο του μαστού γιατί εφόσον διαγνωστεί σε πρώιμα στάδια είναι πλήρως ιάσιμος όπως επισημαίνει η Δρ. Δέσποινα Κατσώχη, ογκολόγος/ ακτινοθεραπευτής & Πρόεδρος της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας ΑΚΟΣ, η οποία αναδεικνύει τη σημασία της πρόληψης στον καρκίνο.

Είναι τελικά ιάσιμος ο καρκίνος του μαστού;

Αν εντοπισθεί σε πρώιμα στάδια αυξάνονται οι πιθανότητες πλήρους ίασής του. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια οι μηχανισμοί ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των γυναικών αποδίδουν καρπούς. Όλο και περισσότερες γυναίκες κάνουν μαστογραφία, οπότε πλέον τον εντοπίζουμε έγκαιρα. Ο καρκίνος δεν είναι πλέον ανίατη νόσος. Οι αποθεραπευμένοι από καρκίνο από τη δεκαετία του ’70 έως σήμερα έχουν εξαπλασιαστεί παγκοσμίως. Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση είναι το «κλειδί» στον καρκίνο του μαστού. Δεν είναι τυχαίο το ότι αν και παγκοσμίως έχει αυξηθεί ο αριθμός των γυναικών που νοσούν, ταυτόχρονα έχει μειωθεί ο αριθμός των θανάτων. Κάθε χρόνο νοσούν στη χώρα μας από καρκίνο του μαστού περίπου πέντε χιλιάδες γυναίκες. Η επιβίωσή τους ξεπερνά το 80% χάρη στα αυξανόμενα ποσοστά έγκαιρης διάγνωσης αλλά και στη θεραπευτική πρόοδο αντιμετώπισης της νόσου.

Να είμαστε ήσυχες αν η τελευταία μαστογραφία μας είναι «καθαρή»; Τi συμπτώματα πρέπει να μας οδηγήσουν στον γιατρό;

Έχουν σημειωθεί περιπτώσεις που στο διάστημα ανάμεσα σε δύο μαστογραφίες εμφανίζεται μια ύποπτη αλλοίωση. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο στο μεσοδιάστημα των μαστογραφιών να κάνουμε την μηνιαία αυτοεξέταση: είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το σώμα μας και όχι μόνο τον μαστό. Να κινητοποιηθούμε σε οποιαδήποτε αλλαγή διαπιστώσουμε όπως στο χρώμα ή στη σύσταση ενός σπίλο.

Πώς συμβάλει η ακτινοθεραπεία στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού;

H ακτινοθεραπεία ολοκληρώνει τη θεραπεία είτε μετά τη χειρουργική διατήρηση του μαστού είτε μετά την μαστεκτομή και μπορεί να συνδυαστεί με τη χημειοθεραπεία. Σχεδιάζεται και εφαρμόζεται ανάλογα με τις ογκολογικές και ανατομικές ιδιαιτερότητες της γυναίκας και συμβάλει όχι μόνο να επιβιώσει η ασθενής αλλά και να ζήσει πολλά και ποιοτικά χρόνια ζωής. Οι νέες ακτινοθεραπευτικές τεχνικές προστατεύουν τους υγιείς ιστούς γύρω από τον όγκο ενώ είναι ελάχιστη η έκθεση καρδιάς και πνευμόνων στην ακτινοβολία. Για παράδειγμα, στον καρκίνο του αριστερού μαστού ελέγχουμε την κίνηση των εσωτερικών οργάνων και ειδικά της αναπνοής, με ειδικά μελετημένα συστήματα. Εφαρμόζουμε την ακτινοθεραπεία στη φάση της βαθιάς εισπνοής ώστε το στήθος που ακτινοβολούμε να έχει τη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση από την καρδιά. Η ακτινοθεραπεία στον μαστό έχει ελάχιστα συμπτώματα. Ίσως εμφανιστεί ένα ελαφρύ ή μέτριο κοκκίνισμα στο δέρμα, το οποίο υποχωρεί μετά πέντε με δέκα μέρες. Η εικόνα και η ψηλάφηση του μαστού ένα χρόνο μετά την ακτινοθεραπεία, συνήθως δεν διαφέρει από τον υγιή μαστό.

Γιατί μιλάμε για νέα εποχή στην ακτινοθεραπεία;

Η αλματώδης τεχνολογική εξέλιξη οδήγησε στη νέα εποχή της ακτινοχειρουργικής. H ακρίβειά της έχει φτάσει σε επίπεδο χιλιοστών. Την ώρα της θεραπείας, βλέπουμε ακριβώς τι στοχεύουμε και τι θεραπεύουμε, γιατί έχουμε πλέον καλύτερη οπτική επαφή με τον όγκο στόχο αλλά και πολύτιμες πληροφορίες από τις απεικονιστικές εξετάσεις. Άρα, δεν στοχεύουμε στα… τυφλά. Δεν υπάρχουν περιθώρια λάθους, διότι από την στιγμή σχεδιάζουμε τη θεραπεία, δεν επεμβαίνει ο ανθρώπινος παράγοντας: όπως λέμε οι ακτινοθεραπευτές, «δεν μπαίνει χέρι».

Ποια η αξία της έγκαιρης διάγνωση;

Όχι μόνο αυξημένες πιθανότητες ίασης και διατήρησης του μαστού αλλά και λιγότερες θεραπείες. Οι γυναίκες δεν πρέπει να αμελούν την ετήσια μαστογραφία τους. Η ακτινοβολία της είναι πολύ χαμηλή και το όφελός της τεράστιο. Πέρα από τη μαστογραφία χρειάζεται υπερηχογράφημα αλλά και μαγνητική τομογραφία μαστών. Και βέβαια άμεση επίσκεψη στον γιατρό αν ψηλαφώντας το στήθος τους ανακαλύψουν ένα ογκίδιο, αν αλλάξει το σχήμα ή η υφή του μαστού τους ή έχουν έκκριμα από τη θηλή τους. Ο φόβος είναι ο χειρότερος εχθρός μας. Οι γυναίκες πρέπει να αυτοεξετάζουν τους μαστούς τους κάθε μήνα ανάμεσα στην 7η και τη 10η ημέρα του κύκλου τους: αν είναι στην εμμηνόπαυση να επιλέξουν μία σταθερή ημέρα το μήνα. Εξειδικευμένος γιατρός πρέπει κάθε χρόνο να ψηλαφεί τους μαστούς στις γυναίκες άνω των 40 . Κι αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό είναι απαραίτητη η ετήσια μαστογραφία μετά τα 40 ή και μετά τα 35.

Μπορούμε να μειώσουμε τις πιθανότητες να νοσήσουμε από καρκίνο του μαστού;

Επιγραμματικά, θα έλεγα ελάχιστο αλκοόλ (σίγουρα όχι πάνω από ένα ποτό την ημέρα), φυσιολογικό βάρος- ιδίως μετά την εμμηνόπαυση- όχι στα αντισυλληπτικά για πάνω από πέντε χρόνια όπως και όχι στην ορμονοθεραπεία για το ίδιο χρονικό διάστημα μετά την εμμηνόπαυση. Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο. Φρούτα και λαχανικά στην εποχή τους αλλά και τροφές με αντιοξειδωτικά και Ω-3 λιπαρά οξέα, κυρίως από λιπαρά ψάρια, λειτουργούν προστατευτικά. Η καθιστική ζωή είναι επιβαρυντικός παράγοντας. Ακόμη και το ήπιο καθημερινό ημίωρο περπάτημα μπορεί να τονώσει και να προστατεύσει τον οργανισμό. Ωφέλιμος και ο θηλασμός για χρονικό διάστημα άνω των δύο μηνών όπως και το να γεννήσει η γυναίκα πριν τα 35. Για το τσιγάρο δεν χρειάζεται να πω πολλά. Οι καπνίστριες πρέπει να το κόψουν μαχαίρι!

Ένα κρίσιμο ζήτημα μετά την μαστεκτομή, είναι ότι η γυναίκα ανησυχεί για την εμφάνισή της καθώς η κοινωνία έχει συνδέσει τον μαστό με την σεξουαλικότητα…

Ακόμη κι αν δεν προχωρήσουν σε αποκατάσταση του στήθους τους, έχω παρατηρήσει ότι με το πέρασμα του χρόνου, οι περισσότερες γυναίκες ξεπερνούν την αμηχανία και νιώθουν πάλι άνετες με το σώμα τους. Μερικές ασθενείς εξοικειώνονται κοιτάζοντας την εικόνα τους – γυμνές μπροστά στον καθρέφτη και αγγίζοντας την περιοχή της ουλής. Σε αυτήν τη διαδικασία καθοριστικός είναι ο ρόλος του σεξουαλικού συντρόφου ή κάποιο άτομο το οποίο η γυναίκα εμπιστεύεται και μπορεί να συζητήσει μαζί του ελεύθερα, να εκφράσει τα συναισθήματά της για τη νέα εικόνα του σώματός της. Αν δώσει χρόνο στον εαυτό της και δεν πιεστεί, όλα θα πάνε καλά. Θεωρώ, ότι με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη να υπάρξουν ολοκληρωμένα συστήματα εκτίμησης της σεξουαλικής υγείας των ασθενών. Το μέλημά μας είναι πλέον η ασθενής όχι μόνο να «επιβιώνει», αλλά να «ζει».

Πιστεύετε στα θαύματα;

Είναι τόσα τα ανεξερεύνητα πεδία της επιστήμης που νομίζω ότι αργεί η εποχή που θα έχουμε όλες τις απαντήσεις στα ερωτήματα που έθεσε ο άνθρωπος από τα πρώτα του βήματα. Όπως είπε ο Αϊνστάιν: «Υπάρχουν δύο μόνο τρόποι να ζήσεις τη ζωή σου. Ο ένας είναι σαν τίποτα να μην είναι θαύμα. Ο άλλος είναι σαν όλα να είναι ένα θαύμα».

Πώς γεννήθηκε το «ΑνθίΖΩ», ένα φωτογραφικό λεύκωμα της φύσης στις τέσσερις εποχές του χρόνου;

Μέσα από την ανάγκη μου να μιλήσω για τον κύκλο της ζωής, συνδυάζοντας την επιστημονική μου ιδιότητα με την καλλιτεχνική μου ματιά ως ερασιτέχνης φωτογράφος. Με όχημα το μεγαλείο της φύσης απευθύνω έκκληση να συνειδητοποιήσουμε ότι για ν’ ανθίσουμε πρέπει να ζούμε σε αρμονία με τη φύση, να είμαστε σε εγρήγορση με όλες μας τις αισθήσεις και παρόντες με επίγνωση. Tο «ΑνθίΖω» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη, αποτελεί το επιστέγασμα της
επιστημονικής και κοινωνικής δράσης μου μέσα από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρία ΑΚΟΣ, αφενός για ν’ αναδείξω τη σημασία της πρόληψης για πολλά και καλά χρόνια ζωής και αφετέρου προκειμένου να στηρίξω τους αποθεραπευμένους από τον καρκίνο. Η ενότητα δράσεών μας με τίτλο «ΑνθίΖω με την ΑΚΟΣ» μας καλούν ν’ ανθίσουμε, με όπλα μας τη γνώση, την εμπειρία και τη δική μας θέληση. Αν αφουγκραστούμε τη φύση και συντονιστούμε με τον ρυθμό της, θα εγκαταλείψουμε βλαβερές συνήθειες και θα ζήσουμε καλύτερα και με περισσότερη υγεία. Για την ΑΚΟΣ, ανθίζω σημαίνει είμαι εξωστρεφής, επικοινωνώ και κοινωνώ τις χαρές της ζωής.

Ποιες είναι οι αρχές της ΑΚΟΣ;

Στα τριάντα χρόνια της διαδρομής μου ως ογκολόγος/ ακτινοθεραπευτής έχω συνειδητοποιήσει ότι στη μάχη ενάντια στον
καρκίνο δεν συμμετέχει μόνο το σώμα αλλά και η ψυχή. Γι’ αυτό και ονόμασα ΑΚΟΣ την μη κερδοσκοπική εταιρία που ίδρυσα πριν 13 χρόνια: στα αρχαία ελληνικά σημαίνει θεραπεία, θεραπεία σώματος και ψυχής. Αντιμετωπίζουμε τον ασθενή ολοκληρωμένα, μας ενδιαφέρουν η ψυχή και το σώμα του. Δεν εστιάζουμε μόνοι στο πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει αλλά και το περιβάλλον του: οικογενειακό, φιλικό και κοινωνικό. Γι’ αυτό και τις δράσεις μας ενισχύουν ειδικότητες όπως
ψυχολόγοι, διατροφολόγοι κ.α Κι επειδή η πρόληψη είναι προτιμότερη από την καλύτερη θεραπεία, κάναμε σημαία μας την ανάδειξη του καθοριστικού της ρόλου. Στις δράσεις της ΑΚΟΣ συγκαταλέγονται επιστημονικά συνέδρια, έρευνες που σκιαγραφούν τις στάσεις και τις αντιλήψεις των πολιτών σε θέματα αιχμής της δημόσιας υγείας, πανελλαδικές εκστρατείες ενημέρωσης και εκδηλώσεις με κοινωνικό πρόσημο που προάγουν την αξία της υγιεινής και ισορροπημένης ζωής.