Ενα νέο εμβόλιο δίνει ελπίδα θεραπείας ή ακόμη και πρόληψης της λοίμωξης με ένα από τα πιο «δύσκολα» και «επίμονα» βακτήρια, το Clostridioides difficile, κοινώς γνωστό ως C. difficile ή C. diff. Σε μοντέλα ζώων το εμβόλιο φάνηκε να προστατεύει τόσο από πρωτοεμφανιζόμενες λοιμώξεις με C. difficile όσο και από υποτροπιάζουσες λοιμώξεις επάγοντας ισχυρή ανοσολογική απόκριση, «καθαρίζοντας» τα βακτήρια C. difficile από το έντερο και προστατεύοντας συγχρόνως τα ζώα ακόμη και μετά τη λοίμωξη.

Οπως ανέφεραν στο επιστημονικό περιοδικό «Science» οι ερευνητές που ανέπτυξαν το πρωτοποριακό εμβόλιο από την Ιατρική Σχολή Perelman του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνιας (Penn) και από το Παιδιατρικό Νοσοκομείο της Φιλαδέλφειας, τα νέα αποτελέσματα ανοίγουν τον δρόμο για κλινικές δοκιμές του εμβολίου σε ανθρώπους.

Το… πολύ σκληρό για να πεθάνει C. difficile

Το C. difficile είναι ένα βακτήριο το οποίο μπορεί να προκαλέσει λοίμωξη με συμπτώματα που κυμαίνονται από διάρροια ως και θανατηφόρες βλάβες στο έντερο. Εξαπλώνεται ταχύτατα μέσω… πολύ σκληρών για να πεθάνουν σπορίων και συχνά προσβάλλει ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού όπως οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, τα άτομα που λαμβάνουν συχνά αντιβιοτικά καθώς και οι νοσηλευόμενοι ασθενείς αλλά και άτομα που διαβιούν σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων. Πρόκειται μάλιστα για ένα βακτήριο άκρως «επίμονο»: το 30%-40% των ατόμων που προσβάλλονται από αυτό συνήθως εμφανίζουν και πάλι λοίμωξη εξαιτίας του.

«Η προσέγγισή μας αφορά τη δημιουργία ενός πολυδύναμου mRNA εμβολίου το οποίο επιτίθεται πολύπλευρα στο C. diff χωρίς να επιδρά στο φυσιολογικό μικροβίωμα του εντέρου»

Σήμερα δεν υπάρχουν εμβόλια για το C. difficile και η κύρια θεραπεία για τη λοίμωξη αφορά χορήγηση αντιβιοτικών για μεγάλο διάστημα. Ωστόσο με δεδομένο ότι τα αντιβιοτικά στοχεύουν επίσης εκτός από τα «κακά» και τα «καλά» βακτήρια του εντέρου, συχνά το C. difficile συχνά «εκμεταλλεύεται» την απουσία των επωφελών βακτηρίων εκλύοντας τοξίνες στο έντερο που του επιτρέπουν να «ανθίσει».

Πολύπλευρη επίθεση χωρίς παράπλευρες απώλειες

«Η προσέγγισή μας αφορά τη δημιουργία ενός πολυδύναμου mRNA εμβολίου το οποίο επιτίθεται πολύπλευρα στο C. diff χωρίς να επιδρά στο φυσιολογικό μικροβίωμα του εντέρου» ανέφερε ένας εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης, ο επίκουρος καθηγητής Παθολογίας και Εργαστηριακής Ιατρικής στο Penn και επικεφαλής επιστήμονας στο Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας δρ Μοχάμεντ-Γκάμπριελ Αλαμέχ και συμπλήρωσε: «Τα αντιβιοτικά δεν αποτελούν πάντα αποτελεσματικό μέσο για την επιτυχημένη θεραπεία σκληρών παθογόνων όπως το C. diff  και μόλις αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε την τεράστια δυναμική των mRNA εμβολίων ενάντια σε πολλές και διαφορετικές μεταδιδόμενες νόσους».

«Τέλειος υποψήφιος» με βραβευμένη υπογραφή

O βραβευμένος με Νομπέλ Ιατρικής το 2023, καθηγητής στο Penn και ειδικός στην έρευνα στα εμβόλια, η δουλειά του οποίου έθεσε τα θεμέλια για την ανάπτυξη των πρώτων mRNA εμβολίων, Ντριου Βάισμαν που ήταν εκ των συγγραφέων της μελέτης σημείωσε ότι «ενώ τα περισσότερα εμβόλια ωθούν το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα να παράγει συγκεκριμένα αντισώματα ενάντια σε συγκεκριμένα παθογόνα, ένα mRNA εμβόλιο ήταν ο τέλειος υποψήφιος για την ανάπτυξη εμβολίου ενάντια στο C. difficile καθώς μπορεί εύκολα να ‘πακεταριστεί’ και να οδηγήσει το ανοσοποιητικό σύστημα να ενεργοποιηθεί πολύπλευρα και να προσφέρει προστασία ενάντια σε ένα βακτήριο, ιό ή μύκητα».

Ιδια πλατφόρμα ανάπτυξης με τα εμβόλια για την COVID-19

Για την ανάπτυξη του εμβολίου οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την πλατφόρμα mRNA-LNP – πρόκειται για την ίδια πλατφόρμα από την οποία «γεννήθηκαν» τα mRNA εμβόλια ενάντια στην COVID-19.

Νέο εργαλείο ενάντια σε ένα μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας

Αν το εμβόλιο αποδειχθεί αποτελεσματικό και στον άνθρωπο θα αλλάξει το τοπίο της θεραπείας του C. difficile καθώς επί μακρόν οι ερευνητές πάλευαν να «τιθασεύσουν» αυτό το δύσκολο παθογόνο. Προηγούμενες προσπάθειες ανάπτυξης εμβολίων για το συγκεκριμένο βακτήριο, όπως εκείνη  που αφορούσε ένα συμβατικό εμβόλιο το οποίο μπήκε σε φάση κλινικών δοκιμών το 2022, στέφθηκαν με… αποτυχία. «Τα mRNA εμβόλια μας προσέφεραν ένα νέο εργαλείο ενάντια στις πολύπλοκες βακτηριακές λοιμώξεις όπως αυτές που προκαλεί το C. diff, οι οποίες μετατρέπονται σε ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα για τη δημόσια υγεία εξαιτίας της ανθεκτικότητας των μικροβίων στα αντιβιοτικά» σημείωσε η Αλέξα Σέμον, εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης, υποψήφια διδάκτορας στο Penn.

mRNA πρωτοπορία στο Penn

Να υπογραμμιστεί ότι το Penn είναι πρωτοπόρο στην έρευνα του mRNA – στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο έχουν ήδη σχεδιαστεί mRNA εμβόλια ενάντια στη νόσο του Lyme, στον νοροϊό και στον ιό του απλού έρπητα τύπου 2 που προκαλεί έρπητα των γεννητικών οργάνων. Γίνεται επίσης έρευνα για mRNA θεραπείες ενάντια στη δρεπανοκυτταρική νόσο, σε σοβαρές εν δυνάμει θανατηφόρες τροφικές αλλεργίες, ακόμη και ενάντια σε καρκίνους.