Ο χρόνος δημιουργεί τετελεσμένα, και τα τετελεσμένα είναι εις βάρος των εθνικών μας συμφερόντων και μόνο
Σύμφωνα με τα πολιτικά στερεότυπα, με τον Γλαύκο Κληρίδη ανήκαμε σε διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις. Το στοιχείο αυτό ουδόλως επέδρασε αρνητικά στις σχέσεις μας. Επτά από τα οχτώ χρόνια της διακυβέρνησής μου συνέπεσαν με τη δική του διακυβέρνηση. Όλο αυτό το διάστημα συνεργασθήκαμε γόνιμα και παραγωγικά. Φιλικά και ανθρώπινα. Με σεβασμό κι εκτίμηση, ο ένας για τον άλλον. Και πάντοτε με γνώμονα το κοινό συμφέρον Κύπρου και Ελλάδας.
Παρά τις διαφορετικές ιδεολογικές μας καταβολές, η συνεργασία μας στα εθνικά θέματα που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε από κοινού, την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το Κυπριακό, ήταν βασισμένη σε κοινές πολιτικές αρχές και αξίες: του αλληλοσεβασμού, της ειλικρίνειας, της εντιμότητας, της μετριοπάθειας. Πορευτήκαμε με βάση την ίδια πολιτική φιλοσοφία που ήταν: Καθορισμός κοινών ρεαλιστικών στόχων. Σχεδιασμός και μεθοδικότητα. Σωστή ανάγνωση και αξιοποίηση του ευρωπαϊκού και διεθνούς περιβάλλοντος. Αξιοπιστία στο διεθνές πεδίο. Και κυρίως, μια τακτική που υπηρετούσε τους κοινούς στρατηγικούς στόχους.
Στον Γλαύκο Κληρίδη με την πρώτη επαφή αναγνώριζες τρεις αρετές: Την αγνή και βαθιά φιλοπατρία του. Το προσωπικό και πολιτικό του ήθος. Και το ότι στην πολιτική του η διεκδικητικότητα και ο ρεαλισμός πήγαιναν μαζί.
Ως Πρόεδρος ο Γλαύκος Κληρίδης έθεσε δύο στόχους ζωής: Να λύσει το Κυπριακό και να εντάξει την Κύπρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την ένταξη την πέτυχε, στο Κυπριακό όμως δεν τα κατάφερε. Η λήξη της θητείας του ανέκοψε εκείνη τη δυναμική.
[…]
Ο Κληρίδης συνεργάστηκε μαζί μας, με την κυβέρνηση της Ελλάδας, με τρόπο υποδειγματικό. Κατανόησε ότι το ευρωπαϊκό πεδίο είναι το προνομιακό μας πεδίο. Και αναγνώρισε ότι η Ελλάδα, η οποία ως χώρα-μέλος της ΕΕ είχε ρόλο, ειδικό βάρος και γνώσεις, έπρεπε να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Μας εμπιστεύτηκε και τον εμπιστευτήκαμε. Αξιοποιήσαμε ο ένας τον άλλον. Η Κύπρος αξιοποίησε το ρόλο της Ελλάδας και το κύρος που αποκτήσαμε, χειριζόμενοι ως Προεδρία δύσκολα ζητήματα. Και εμείς αξιοποιήσαμε τη σοφία του Κληρίδη από την πολύχρονη ενασχόλησή του με το Κυπριακό. Την αξιοπιστία που είχε, σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο και στις χώρες που πρωταγωνιστούσαν, η συνεπής πολιτική του για λύση, στη βάση ενός αξιοπρεπούς συμβιβασμού.
Το Κυπριακό παραμένει ακόμη σε εκκρεμότητα. Τη θέση μου για το δημοψήφισμα την είπα τότε δημόσια. Το σχέδιο Ανάν ήταν, παρά τις μη ικανοποιητικές, σε ορισμένα θέματα, ρυθμίσεις, μία λύση για να αποφευχθούν μελλοντικές συγκρούσεις. Πρέπει να κρίνουμε τις αποφάσεις μας. Να διδασκόμαστε από την ιστορία. Τα δημοψηφίσματα δεν οδηγούν πάντα σε ορθές λύσεις. Παράδειγμα είναι το δικό μας δημοψήφισμα το 2015. Η πλειοψηφία του ελληνικού λαού ψήφισε για την αποχώρηση από την ζώνη του Ευρώ με προτροπή της κυβέρνησης, η οποία μετά έκανε στροφή 180º. Και, τέλος, το παράδειγμα τώρα της Βρετανίας και του Brexit είναι επίσης διδακτικό. Σημασία έχει η συγκυρία. Παίζει σημαντικό ρόλο για τις δυνατότητες λύσεων. Η συγκυρία είναι σήμερα, όσον αφορά το Κυπριακό, διαφορετική από το 2004, λόγω του θέματος των πετρελαίων που έχει αυξήσει τις απαιτήσεις της Τουρκίας και σκληραίνει τη στάση της.
Κάνοντας σήμερα έναν απολογισμό της κοινής μας πορείας με τον Γλαύκο Κληρίδη, μπορώ να πω ότι αυτός κατά γενική ομολογία θεωρείται θετικός. Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν η κορυφαία στιγμή της εθνικής στρατηγικής μας. Εκείνο που έμοιαζε ακατόρθωτο έγινε πραγματικότητα. Η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται σήμερα μέσα σε έναν από τους πιο μεγάλους και πιο ισχυρούς οργανισμούς στον κόσμο, με όλα τα θετικά συνεπακόλουθα. Ταυτόχρονα, ή ένταξη είναι και ισχυρή παρακαταθήκη. Χάρις στη διαδικασία ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την εδραίωσή της ως κράτους-μέλους, η Τουρκία συζητά σοβαρά τη λύση. Η λύση που θα εξευρεθεί πρέπει να βασίζεται στο ευρωπαϊκό κεκτημένο. Και θα εφαρμοστεί μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, που αποτελεί εγγύηση εφαρμογής της.
Το Κυπριακό δεν μπορεί να παραμείνει εσαεί άλυτο. Τα δεδομένα και οι συνθήκες θα δώσουν λύση, και η λύση δεν πρέπει να δοθεί ερήμην των Ελληνοκυπρίων. Πρέπει να δοθεί με τη δική τους ενεργητική συμμετοχή, διαφορετικά θα αποβεί σε βάρος των συμφερόντων τους. Τα ιστορικά δεδομένα και οι συνθήκες που διαμορφώνονται από την αδρανή παρέλευση του χρόνου δεν είναι ευνοϊκά, ειδικά μάλιστα όταν δεν είσαι ο δυνατός στη σκακιέρα. Ο χρόνος δημιουργεί τετελεσμένα.
Το συμφέρον το δικό μας, αλλά και το συμφέρον της Τουρκίας, βρίσκονται στην οργανική διασύνδεση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Τουρκία έχει ανάγκη την περιφερειακή συνεργασία και την ενεργειακή απεξάρτηση. Συγκυρίες εξακολουθούν να υπάρχουν και οφείλουμε να τις αξιοποιήσουμε.
Τον Γλαύκο Κληρίδη τον τιμούμε για το προσωπικό του ήθος πάνω απ’ όλα. Ο Κληρίδης έφυγε από την πολιτική χωρίς περιουσία. Συνδύαζε το προσωπικό με το πολιτικό ήθος. Ήταν τίμιος και ειλικρινής με τους πολιτικούς του αντιπάλους, δεν κατηγορούσε κανέναν. Στρατηγικό μυαλό στην πολιτική, έβλεπε μακριά. Δεν αναλισκόταν σε τακτικισμούς. Είχε διεθνές κύρος και αξιοπιστία, γιατί αποδείκνυε έμπρακτα τις αρχές και τις αξίες στις οποίες πίστευε. Το δίδαγμα από την προσωπική μου εμπειρία από τον ευρωπαϊκό χώρο είναι ότι η αξιοπιστία είναι αυτή που μετρά πρωτίστως. Η Κύπρος, ως μικρή χώρα, χρειάζεται τη διεθνή αξιοπιστία. Ειδικά μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αξιοπιστία είναι πρώτη προϋπόθεση για οποιαδήποτε περαιτέρω συνεννόηση.
Αναφέρθηκα σε ιστορικά γεγονότα και είπα λόγια τα οποία πιστεύω βαθύτατα. Η δικαίωση και η υστεροφημία του Κληρίδη βρίσκονται στην πολιτεία του. Βρίσκονται στη μεγάλη επιτυχία της ένταξης. Βρίσκονται στις ευνοϊκές προϋποθέσεις που δημιούργησε για τη λύση του Κυπριακού. Βρίσκονται στο όραμά του για μια ενωμένη ευρωπαϊκή Κύπρο. Και αυτή θα είναι η μεγαλύτερη δικαίωσή του και η μεγαλύτερη τιμή.
Τα ανωτέρω συνιστούν ένα τμήμα της ομιλίας που είχε εκφωνήσει ο Κώστας Σημίτης στις 20 Απριλίου 2019, στο πλαίσιο εκδήλωσης που είχε διοργανώσει στη Λευκωσία το Ινστιτούτο «Γλαύκος Κληρίδης» για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του αειμνήστου πολιτικού ανδρός της Μεγαλονήσου (1919-2013). Η ομιλία του πρώην πρωθυπουργού της Ελλάδας έφερε τον τίτλο «Αναστοχασμοί μιας ευδόκιμης συνεργασίας».
Από τότε έχουν περάσει σχεδόν πεντέμισι χρόνια, και το Κυπριακό παραμένει άλυτο. Ο Σημίτης, μιλώντας όπως συνηθίζει τη γλώσσα της αλήθειας, διαλύει τις αυταπάτες. Το Κυπριακό, λέει, δεν μπορεί να παραμείνει εσαεί άλυτο. Και η λύση που θα δοθεί νομοτελειακά κάποια στιγμή, δεν πρέπει να δοθεί ερήμην των Ελληνοκυπρίων.
Αλήθεια, όσοι έσπευσαν χθες, μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν, να λιθοβολήσουν τον έλληνα πρωθυπουργό μόνο και μόνο επειδή επιμένει στην πολιτική των ανοιχτών διαύλων με τη γείτονα, αγνοώντας —ορθότατα— τους γνωστούς λεονταρισμούς και τις συνεχείς διπλωματικές πιρουέτες της Άγκυρας, πιστεύουν, ακόμα και τώρα, ύστερα από μισόν αιώνα παράνομης τουρκικής κατοχής ενός μεγάλου μέρους της Κύπρου, ότι ο χρόνος κυλά υπέρ ημών;
Θα αντιληφθούν άραγε οι διάφοροι «υπερπατριώτες» αυτό που υπογραμμίζει ο Σημίτης στην ομιλία του, ότι ο χρόνος δημιουργεί τετελεσμένα, και ότι τα τετελεσμένα είναι εις βάρος των εθνικών μας συμφερόντων και μόνο;
Θα συνειδητοποιήσουν επιτέλους ότι «δεν είμαστε οι δυνατοί στη σκακιέρα», ότι η παρούσα κατάσταση εξυπηρετεί στην ουσία τα στρατηγικά συμφέροντα και το μακροπρόθεσμο σχεδιασμό τής απέναντι πλευράς και μόνο;
Στους δύσκολους καιρούς που περνούμε, η ρεαλιστική προσέγγιση του προβλήματος και η ειλικρινής διάθεση για έναν αξιοπρεπή συμβιβασμό είναι εκ των ων ουκ άνευ για να διατηρηθούν ζωντανές οι όποιες ελπίδες να επιλυθεί το Κυπριακό.
Ο ίδιος ο Γλαύκος Κληρίδης, τον πατριωτισμό του οποίου ουδείς εχέφρων άνθρωπος έχει διανοηθεί ποτέ να αμφισβητήσει, μιλώντας στα στελέχη του κόμματός του (του ΔΗΣΥ) για το περίφημο Σχέδιο Ανάν (15 Απριλίου 2004), είχε πει, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Ας συνέλθουμε, ας αντιληφθούμε ότι δεν είναι με τον ευσεβοποθισμό […] που θα σώσουμε την Κύπρο από τη διχοτόμηση» (πηγή: «Το Βήμα», 16/4/2004).
