Τις τελευταίες εβδομάδες, μια ασυνήθιστα μεγάλη περίοδος βροχών έχει προκαλέσει καταστροφικές πλημμύρες σε όλο το Σουδάν, πλήττοντας δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που ήδη έχουν εκτοπιστεί από τις εστίες τους εξαιτίας του εμφύλιου πολέμου που ταλανίζει τη χώρα και προκαλεί μόνιμες ελλείψεις σε τρόφιμα, φάρμακα και άλλα βασικά είδη. Σε αυτούς τώρα έρχονται να προστεθούν πολλές χιλιάδες ακόμη, οι οποίοι εκτοπίστηκαν από τις πλημμύρες που κατέστρεψαν τα σπίτια τους.
Την ίδια ώρα στη Γάζα, οι υψηλές θερμοκρασίες και η έλλειψη πρόσβασης σε γλυκό νερό και αποχέτευση έχουν κάνει τη ζωή άθλια για σχεδόν 2 εκατομμύρια Παλαιστίνιους που έχουν εκτοπιστεί λόγω του πολέμου, αφού εκτός των άλλων, ο ζεστός καιρός έχει διευκολύνει και την εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών.
Παραθέτοντας αυτά τα δύο παραδείγματα μόνο από το Σουδάν και τη Γάζα καθίσταται σαφές πώς οι ακραίες καιρικές συνθήκες που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή μπορούν να επιδεινώσουν τις ήδη σοβαρές ανθρωπιστικές κρίσεις που προκαλούνται από τις πολεμικές συγκρούσεις.
Στα τέλη του 2023, τα Ηνωμένα Έθνη υπολόγισαν ότι 117,3 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν από τις εστίες τους σε παγκόσμιο επίπεδο, με 68,3 εκατομμύρια εκτοπισμένους στο εσωτερικό της χώρας που διέμεναν. Η κύρια αιτία εκτοπισμού είναι οι πολεμικές συρράξεις, όμως και οι περιβαλλοντικές καταστροφές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, όπως οι σφοδρές καταιγίδες, οι πλημμύρες, οι ξηρασίες και οι πυρκαγιές, άφησαν περίπου 20,3 εκατομμύρια ανθρώπους άστεγους πέρυσι.
Περισσότερο από καθαυτό παράγοντας φυγής από ένα τόπο, η κλιματική αλλαγή λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής της σφοδρότητας των επιπτώσεων που προκαλούνται από τους συνεχείς ανταγωνισμούς για τη διαχείριση των πόρων, επιδεινώνοντας πιο πολύ τις συγκρούσεις και βαθαίνοντας τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες.
Γι’ αυτό το λόγο, η δράση για το κλίμα πρέπει να αποτελεί μέρος της στρατηγικής για ολοκληρωμένες ανθρωπιστικές, αναπτυξιακές και ειρηνευτικές παρεμβάσεις σε όλο τον κόσμο, ειδικά σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις όπως η Μέση Ανατολή, όπου η κλιματική αλλαγή αναμένεται να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω τις ήδη εύθραυστες κοινωνίες.
Τα επόμενα χρόνια, οι ξηρασίες, η έλλειψη νερού και τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι πιθανό να αυξήσουν δραματικά τον αριθμό των εκτοπισμένων, ασκώντας πρόσθετη πίεση στα εξασθενημένα δημόσια συστήματα πρόνοιας και επιδεινώνοντας τις συνθήκες διαβίωσης για εκατομμύρια ανθρώπους.
Μόνο φέτος, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) εκτιμά ότι οι επαναλαμβανόμενες ξηρασίες συνέβαλαν στον εκτοπισμό σχεδόν 140.000 ανθρώπων στο Ιράκ, ενώ στην Υεμένη 240.000 άτομα εγκατέλειψαν τα σπίτια τους το 2023 κυρίως λόγω πλημμυρών, πέραν των 4,5 εκατομμυρίων που ήδη έχουν εκτοπιστεί λόγω των συνεχιζόμενων συγκρούσεων.
Η μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής είναι αναμφίβολα απαραίτητη. Όμως για τις ευάλωτες και εύθραυστες πληθυσμιακές ομάδες και κοινότητες, είναι εξίσου σημαντικό να στηριχθούν ώστε να αναπτύξουν ανθεκτικότητα και ικανότητα προσαρμογής, ελαχιστοποιώντας ή ακόμη και αποτρέποντας τον εφιάλτη της αναγκαστικής μετανάστευσης.
Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η υποστήριξη για κλιματική δράση σε αυτό το επίπεδο είναι ελλιπής. Σε όλο τον κόσμο, οι συγκρούσεις γίνονται πιο παρατεταμένες και περίπλοκες, εν μέσω πολλές φορές κοινωνικών ανισοτήτων και περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
Οι συνέπειες αυτών των πολύπλοκων συγκρούσεων γίνονται επίσης όλο και πιο τρομερές. Τα στοιχεία δείχνουν ότι χώρες που βγαίνουν από έναν εμφύλιο πόλεμο χρειάζονται κατά μέσο όρο 14 χρόνια για να ανακάμψουν οικονομικά και 25 χρόνια για να ανοικοδομήσουν συστήματα και θεσμούς.
Η συνεχιζόμενη επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, εκτός από τις αυξανόμενες ανθρωπιστικές ανάγκες που προκαλούν σε χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις, δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο την οικοδόμηση της ειρήνης, την ανάκαμψη και την ανάπτυξη στην περιοχή.
Η ταυτόχρονη αντιμετώπιση φαινομένων όπως η κλιματική αλλαγή, οι πολεμικές συγκρούσεις και ο εκτοπισμός εκατομμυρίων ανθρώπων είναι μια σύνθετη και συνεχώς αυξανόμενη πρόκληση που απαιτεί μια συντονισμένη παγκόσμια απάντηση.
«Ενεργώντας έγκαιρα, επενδύοντας στην ανθεκτικότητα και ενσωματώνοντας τη δράση για το κλίμα σε ανθρωπιστικές και αναπτυξιακές προσπάθειες, μπορούμε να εργαστούμε για ένα μέλλον όπου η μετανάστευση είναι επιλογή και όχι ανάγκη», επισημαίνει ο ΔΟΜ.
